30 Temmuz 2013 Salı

Çağlar ve Müzik - 79


Bölüm 79 / Orijinal Yayın Tarihi: 30 Temmuz 2000

Sayın dinleyiciler; bugünkü izlencemizde, cazla ciddi evrensel küğü çok başarılı biçimde kaynaştırmakla, Amerikan küğünde uzun yıllar süren bir beklentiyi gerçekleştirmiş olan, 1898-1937 yılları arasında yaşamış olan George Gershwin(Corç Gerşvin)i örneklerle tanıtmaya çalışacağız.
Rusya'dan Amerika Birleşik Devletlerine göçmüş yahudi kökenli bir ailenin çocuğu olan George Gershwin erken yaşta küğsel anıklık göstermesine karşın, düzenli bir küğ, eğitimi görmedi. Aralıklı olarak aldığı piyano ve uyum/armoni derslerinden edindiği bilgilerin ötesinde kendi kendini yetiştirmiştir. 16 yaşındayken ilk şarkılarını yazmaya başladı. On dokuz yaşındayken yazdığı bir şarkının notası bir milyon, plağı iki milyonun üstünde satınca büyük bir üne kavuştu. Ancak Gershwin'in yelincek küğün ötesinde ciddi küğ alanında önemli bağdarlar arasında yer alması, adının geçer oluşu 1924'te yazıp ilk seslendirilişinde piyano partisini kendisinin çalmış olduğu "Mavi Rapsodi" ile olmuştur.
Gershwin'in bu çok ünlü yapıtını Eugen Ormandy yönetimindeki Filadelfiya orkestrasının eşliğinde Oscar Levant'ın piyanosundan dinliyoruz.
MÜZİK: Gershwin - Mavi Rapsodi (12'48")
Gershwin, cazdan esinli senfonisel yapıtlar ortaya koyma isteğini bu başarısından sonra da sürdürdü. 1915 yılında, büyük Fa dengeserli tek piyano konçertosunu yazdı ve ilk seslendirilişinde piyanoyu yine kendisi çaldı. Ünü, bağdar olarak kendisini hep yetiştirmek isteğini önlememişti. Bir yandan yeni yapıtlar ortaya koyarken bir yandan da ilerici Amerikalı bağdarlar Henry Cowel ve Wallingford Riegger'den girdi/kontrapunt dersleri aldı, öğrendiklerini yapıtlarında, özellikle ünlü, tek operası Porgy ve Bess'te uyguladı da…
Gershwin piyano için çok az yapıt yazmıştır. Bu az sayıdaki piyano parçaları içinde en tanınan ve en çok seslendirileni 1926 yılında yazmış olduğu "Üç Onçalın/3 Prelüd"dür.
Şimdi, önce, üç bölümü; Allegro/Andante con moto/Allegro con brio buyurgulu "Piyano Konçertosu"nu André Kostelanetz'in yönettiği New York Filarmoni eşliğinde Oscar Levant'ın piyanosundan dinleyeceksiniz.
MÜZİK: Gershwin - Piyano Konçertosu (30'50")
Şimdi de yine Oscar Levant'ın piyanosundan "Üç Onçalın"ı sunuyoruz.
MÜZİK : Gershwin - 3 Onçalın (5'33")
Gershwin'in 1934-1935 yılları arasında bağdamış olduğu tek operası "Porgy ile Bess" ilk olarak 1936'da Boston'da oynandığında başarı kazanamadı. Eleştirmenler bu konusuyla ve şarkıcılarıyla "zenci"leri önde tutan operayı tutmadılar, çok kötülediler. 11 Temmuz 1937 günü Gershwin 39 yaşındayken beyin uru nedeniyle Kaliforniya'da öldükten sonra yapıtlarına ilgi daha da arttı. Porgy ve Bess 1943 yılında yeniden sahneye koyuldu. Bu kez başarı öylesine büyük oldu ki, kısa sürede bütün önemli sahnelerde yer almaya başladı. Türkiye'de bu operanın ilk oynanışı 1968 yılında Ankara Deviet Opesında yapılmıştır.
Gershwin'den son örnek olarak, Porgy ve Bess Operasından: Giriş küğü, Klara'nın şarkısı "Summtime", Serena'nın Porgy'nin öldürdüğü kocası için ağıt şarkısı ve Sportine-Life'ın şarkısını sunacağız. Klara ve Serena'nın şarkılarını Roberta Alexander, Sportin'Life'ın şarkısını Simon Estes söylüyor.
Berlin Radyosu koro ve orkestrasını Leonard Slatkin yönetiyor.
MÜZİK : Gershwin - Porgy ile Bess'ten parçalar (U8'46)