Sayın dinleyiciler; bir yıl süren izlencemizin bu sonuncusunda sizlere Fransız kökenli ABD'li bağdar Edgar Varese'i tanıtmaya çalışacağız.
1883 yılının 22 Aralığında Paris'te dünyaya gelen Edgar Varese küçük yaşta küğe ilgi göstermeye başladı. On iki yaşındayken Jules Verne'in kitaplarından seçtiği bir konu üzerine "Martin Paz" adlı bir opera bağdadı. Ne ki babası onun küğcü olmasını istemiyor, "Ecole Politeqnique"e hazırlanması için zorluyordu. 1904'de 19 yaşındayken bu yüzden evinden kaçtı. Vincent d'Indy'nin kurduğu ve yönettiği "Schola Cantorum"a girdi. Burada d'Indy ve Albert Roussel'in öğrencisi oldu. 1904-1905 yıllarında sürdürdüğü bu öğrenciliği sırasında ilk yapıtlarıyla d'Indy ve Roussel'in beğenisini kazandı. Paris kentinin verdiği "Bourse Artistique"i kazanarak Paris Konservatuvarı'na girerek Widor'un öğrencisi oldu. 1901 yılı sonunda Almanya'ya gitti. Ferruccio Busoni ile tanıştı. İlk yapıtlarıyla onun da ilgisini çekti, desteğini gördü. 1913'de yine Paris'e döndü. 1915'te A.B.D.'e gitti ve orada yerleşti. Amerika'daki sanat çevreleri o sıralarda çağdaş küğe çok uzaktı, bilmiyorlardı. Bunun üzerine New York'ta çağdaş küğ yapıtlarının seslendirilmesi için "New Symphonie" orkestrasını, daha sonra da ünlü arp sanatçısı Carlos Salzedo ile "Uluslararası Bağdarlar Birliği"ni kurdu. Amerikan Çağdaş küğünün tanınması için uğraş verdi. Çeşitli üniversitelerin konservatuarlarında öğretmenlik yaptı. 6 Kasım 1965'de New York'ta öldü.
Varese'in gençlik yapıtlarını bilmiyoruz. Bunların bir bölümü Berlin'de yanmış, bir bölümünü de kendisi yok etmiş. Bugün Varese'in ilk yapıtlarından yalnız bir tanesi bilinmektedir; 1906 yılında, Verlaine'in şiiri üzerine yazmış olduğu "Un grand sommeil noir" başlıklı soprano için yazılmış piyano eşlikli tek şarkı.
"Bir Büyük Kara Uyku/Un grand sommeil noir" başlıklı bu şiiri önce özgün biçimiyle; François Kerdonouff'un piyanosu eşliğinde soprano Mireille Delunsch’dan dinleteceğiz. Hemen ardından bu şarkının Antony Beaumont’un orkestralamasıyla yine Mireille Delunsch'dan dinleyeceksiniz.
KÜĞ(Ç.S.M): Varese - Un grand sommeil noir(piyano eşlikli) (2'46")
Un grand sommeil noir (orkestra eşlikli) (4'08")
Varese'i küğ tarihinin öncü ve önemli bağdarları arasına koymayı gerektiren yapıtları 1921 yılından başlayarak ölümüne dek yazabilmiş olduğu on üç yapıttır. Bunların her biri bir yenileme, değiştirim, bulgulama amacıyla yazılmıştır. Yalnız vurma çalgılar kullanarak küğ yapılabileceğini elektronsal aygıtlarla küğe yeni tınılar sokulabileceğini ilk bulgulayan ve örneğini veren de Varese'dir. Onun açmış olduğu yoldan daha sonra pek çok bağdar yürümüş, tınısal etkinliğin küğün en önemli ögelerinden birisi olduğu anlaşılıp benimsenmiştir. Un grand sommeil noir (orkestra eşlikli) (4'08")
Şimdi de Varese'in 1918-1921 tarihleri arasında yazmış olduğu, büyük orkestra için "Amerikalar/Ameriques" adlı, Amerika'da ilk seslendirilişi büyük tepkilere neden olmuş bulunan ancak bugün artık çağdaş küğün deyim yerindeyse "klasik"leri arasına girmiş bulunan yapıtını Riccardo Chailly yönetiminde Royal Concertgebouw Orkestrasından sunuyoruz.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Varese – Ameriques (24'30")
Sırada 1921 yılında yazılmış "Offrandes/Sungular" başlığı altında bir araya getirilmiş iki şarkı var. Orkestra eşlikli olan şarkıları soprano Sarah Leonard söylüyor. İlk şarkı; 1893-1948 yılları arasında yaşamış Vicente Huidobra'nın "Chanson de la-haut/Yukarıların (göklerin) şarkısı", başlıklı şiiri, ikincisi 1871-1945 yılları arasında yaşamış olan Jose Juan Tablada'nın "Le Croix du Sud/Güneyin Haçı" şiiri üzerine yazılmış. Riccardo Chailly yönetiminde ASKO Topluluğu eşlik ediyor.
KÜĞ(Ç.S.M): Varese - Offrandes (2 şarkı) (3'12") / (3'37")
1932-1934 yılları arasında "Ecuatorial"ı yazar Varese. Bas Kevin Deas ve Asko Topluluğundan Riccardo Chailly yönetiminde dinleyeceğiz.
KÜĞ(Ç.S.M): Varese – Ecuatorial (11'27")
1947 yılında yazmış olduğu "Tuning Up/Yüksek Akord (Düzenleme)" öğrencisi Chou-Wen-chung tarafından bıraktığı notlara göre düzenlenmiş. Bu yapıtı da Chailly yönetimindeki Concertgebouw Orkestrasından dinletiyoruz.
KÜĞ (Ç.S.M.) :Varese - Tuning Up (5'00")
Bu izlencemizde Varese'den sunacağımız son yapıt, onun bitiremeden bırakmış olduğu son yapıtı "Nocturnal" olacak. Varese bu yapıtına 1961'de başlamış 1965 yılında ölümüyle yarım kalan yapıtı, öğrencisi Chou Wen-chung tamamlayarak yayınlamıştır. Soprano Sarah Leonard, Prag Filarmonik Korosu ve Royal Concertgebouw Ork.dan dinleyeceksiniz. Yöneten Ricardo Chailly.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Varese - Noctumal (10'25")
Not: Tekrar yayında kısaltılmış olan programın ses kaydında Ecuatorial ve Tuning Up yer almamıştır.
