17 Ekim 2012 Çarşamba

Çağlar ve Müzik - 41

Bölüm 41 / Orijinal Yayın Tarihi: 25 Ekim 1999



Sayın dinleyiciler; bugünkü izlencemizi Anton Webern'in Op.6’dan Op.13'e kadar olan yapıtlarından seçtiklerimize ayırmış bulunuyoruz.
Op.6, Orkestra için Altı Parça, 1909 yılında yazılmış ve öğretmeni Arnold Schönberg'e "Öğretmenim ve Arkadaşıma derin sevgiyle" sözleriyle sunulanmıştır. Schönberg'le ilgili açıklamalarımızı izlemiş olan dinleyicilerimiz; 1909 yılının Schönberg'in en önemli yapıtlarından olan ve tümüyle dengeserlikdışı/atonal teknikle yazılmış; Op.16 Beş Orkestra Parçasının yazılmış bulunduğu yıl olduğunu anımsayacaklardır.
Webem'in Op.6 Orkestra için Altı Parça'sı, baştaki Schönberg'e sunulama dışında bir açıklama, betimleme taşımamaktadır. Bölümlerin, ayrı birer adları yoktur. Yalnızca her bölüm başında hız buyrultusu koyulmakla yetinilmiştir. Webern'in en erken yapıtı ''Yaz rüzgârında"dan sonra ortaya hiç bir yapıtının, küğsel türlerini belirleyen adlar dışında, anlatıma bağlanabilir bir adı yoktur. Altı bagatel, Beş Şarkı, Senfoni gibi biçimi belirleyen tanımların dışında tinsellikle ilgili bir tanım da taşımazlar. Kısacası; bu küğler /bu parçalar öteden beri kullanılagelmiş biçim kalıplarına uygunlukları dışında, anlatıma/konuya değin bir amaç taşımazlar. Biçim anlayışına gelince; ele alınan biçimler öz olarak ele alınmış, yineleme durumu ortadan kaldırılmış, yerine çeşitleme getirilmiştir. Webern'in küğü "saltık/mutlak" küğ olarak karşılanmalıdır. Tüm yapıtlarında örgü ve doku açıklığı egemendir. Op.6'da orkestra çalgılarından bir kaçını birlikte, eşsesli olarak kullanmasına karşılık, sonraki yapıtlarında bu ikilemeyi, eşsesli kullanımı bırakmıştır. Seslerin salkım oluşturacak ölçüde, aşırı oranda üst üste bindirilmesinden kaçındığı da açıktır. Küğünün temel ögelerinden birisi de suskunun varlığıdır. Hiç bir küğde, suskunun küğün temel ögelerinden birisi bulunduğu bunca açıklıkla belirmez/işitilmez. Suskunun görevlendirilmiş / açıklıkla belirtilir oluşu küğüne çok yerde -telgrafçının mors abecesini kullanışındakine benzer- noktalardan, çizgilerden oluşan kesintililik havası getirir.
Schönberg'in öğrencisi Webern'in yapıtları karşısında dediğince: "Tek sayfada kocaman bir roman" anlatılmaktadır. Schönberg'in yoğun/karmaşık küğü yanında Webern'in küğü yalıtılmış söyleyişiyle daha kestirmeden, açık bir etkinlik gösterir. Bunun sonucu olarak, önce dengeserlikdışı, ardından dizisel yöntemin 1940'lardan sonra Avrupa'da tüm genç bağdarlar arasında etkin bir yöntem olarak benimsenmesi sırasında, kuramcı Schönberg'in küğünden çok, Webern'in uygulayım yöntemi daha derin izler bırakmış, hemen tüm genç bağdarlar Webernci kesilmişlerdir diyebiliriz.
Şimdi, önce Schönberg'in 1909 yılında yazmış olduğu Op.16 Beş Orkestra Parçası adlı yapıtını bir kez daha, ancak bu kez değişik bir orkestra ve yöneticiden dinletecek, ardından Webern'in aynı yılda yazıp öğretmenine sunulamış olduğu Op.6 Altı Orkestra Parçasını sunacağız.
Schönberg'in Op.16 "Orkestra İçin Beş Parça"sının bölüm başlıklarını anımsatalım: 1. Önsezi 2. Geçmiş 3. Renkler 4. Ani Değişiklik 5. Zorunlu Anlatım.
Yapıtı bu kez Ernest Bomr yönetimindeki Baden-Baden Senfoni Orkestrası seslendiriyor.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Arnold Schönberg Okestra için Beş Parça Op.16 (16'32")
Anton Webern'in Op.6 Orkestra için Altı Parça yapıtını James Levine yönetiminde Berlin Filarmoni seslendiriyor.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Anton Webern - Orkestra için Altı Parça Op.6 (12'20")
Anton Webern'den Op.7 Keman ve Piyano için Dört Çalışma, Op.8 İki Şarkı'yı sunuyoruz. İki yapıt da 1910 yılında yazılmıştır. Keman-Piyano yapıtını; İsaac Stern - Charles Rosen ikilisi çalmakta. Şarkıları soprano Heather Harper Pierre Boulez yönetimindeki topluluk eşliğinde söylemektedir.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Webern - Keman-Piyano için Dört Çalışma Op.7 (4'56")
-İki Şarkı Op.8 (2'12")
Webern'in iki yıl 1911 ve 1912 yıllarında hiç yapıt ortaya koymadığını görüyoruz. 1913 yılında çok etkileyici iki yapıt çıkıyor karşımıza: Op.9 Yaylılar Dörtlüsü için Altı Bagatel... Webern bu yapıtını arkadaşı Alban Berg'e sunulamıştır. Op.10 Orkestra için Beş Parça... Webern bu yapıtında Op.6'daki büyük orkestra yerine küçük bir orkestra kullanmayı yeğlemiştir. Yapıtın süresi de Op.6'nın üçte biri kadardır, tam bir özümleme... Op.9 Bagtelleri Artis Dörtlüsünden, Op.10 Orkestra için Beş Parça'yı önemi, hem de yönetime göre ne denli ayrı sonuçlara ulaşılabileceğini belirlemek bakımından Ernest Bour yönetimindeki Baden-Baden Senfoni Orkestrasından önce Op.6'ı dinlettikten sonra sunacağız. Daha sonra da Pierre Boulez yönetimindeki Londra Senfoni Orkestrasından dinleteceğiz.
Önce Op.9
KÜĞ (Ç.S.M.) : Anton Webern - Op.9 Bagateller (4'18")
Şimdi sıra Opus 6 ve ardından Op.10'da Ernest Bour yönetiminde Baden-Baden orkestrasından dinletiyoruz.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Webern - Op.6 (12'02") ve Op.10 (4'05") (16'07")
Op.10'u bu kez Pierre Boulez yönetiminde Londra Senfoni Orkestrasından dinleyeceksiniz.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Webern - Op.10 (4'17")
Webern'den bugünkü izlencemizde dinleteceğimiz son yapıt; 1914-1918 yılları arasında yazmış olduğu, Op.13 Orkestra eşlikli Dört Şarkı olacak. Bu dört şarkının şiirleri Karl Kraus, Wang-Seng Yu, Li-Tai-Po ve Georg Trakl'dan alınmış. Ernest Bour yönetimindeki Baden-Baden orkestrası eşliğinde soprano Halina Lukomska söyleyecek.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Webern - Op.13 Ork. eşlikli Dört Şarkı (6'33")

Not: Tekrar yayında kısaltılmış olan programın ses kaydında Orkestra için Altı Parça Op.6 (Berlin Filarmoni), Piyano için Dört Çalışma Op.7 ve İki Şarkı Op.8 yer almamıştır.