3 Ekim 2012 Çarşamba

Çağlar ve Müzik - 39x

Bölüm 39! / Orijinal Yayın Tarihi: 4 Ekim 1999

Not: Tekrar yayında Op.46 Kral Roger operası yer almamış, Op.55 Harnasie (Haydut) bir önceki hafta yayınlanmıştır.
Sayın dinleyiciler; Karol Szymanowski'nin 1920-1924 yıllarında yazdığı Op.46 Kral Roger operasının son, 3. perdesini sunacağız.
Konuyu kısaca anlatalım: 12. Yüzyılda Sicilya'da Norman Kralı II Roger, Doğu'dan gelmiş, Hıristiyanlığa karşı görüşlerle yeni bir tanrıya tapmayı dile getiren Çoban Yalvaç'ı tutuklamak isterse de, sevgili eşi Roxana'nın isteğine uyarak, önce savunmasını dinlemek üzere Çoban'ı serbest bırakır. 2. Perde de geceleyin çoban, kendisini beklemekte olan Kralın huzuruna gelir. Çoban öyküsünü anlattıktan sonra, yandaşlarıyla birlikte büyüleyıci bir kırına / dansa geçer, Kralın eşi Roxana yekinir, büyülenmiş olarak Çoban'a yönelerek, onun yanındakilere katılarak çekip gider.
3. perde Greklerden kalma eski bir tiyatro kalıntısında geçer. Tan atımından önce, Kral Roger yanında danışmanı İdrisi ile birlikte tiyatro kalıntısında seslenerek eşi Roxana'yı aramaktadır. Yaklaşan bir topluluğun cümbüşü işitilir. Çoban-Yalvaç eski sunakta bir kurban töreni yapmaktadır. Güneşin doğuşuyla birlikte; Çoban'ın Dionisos'a (eski Yunanistan'da şarap tanrısı Baküs 'e) çevresindeki yandaşlarının Mainad'lara, Bakhant'lara (şarap Tanrısı Bakhüs'le birlikte dolaşan curcunacı yaratıklara) dönüştükleri görülür. Roxana da içlerindedir. Tümü çılgınca bir kırına/raksa koyulurlar. Kral bu çıldırmışçasına kalabalığa katılmak, Roxana'nın yanına gitmek isterse de, danışmanı İdrisi'nin uyarmasıyla kendini tutar. Curcunacı alay Roxana'yla birlikte uzaklaşıp gider. Kral ve İdrisi orada yalnız kalırlar. Kral Roger doymamış istekler, acı dolu yalnızlık içinde, yükselen güneşi öven bir ilahi söylemeye koyulur "Yalnızlığımın derinliğinden, gücümün dibindeki saydam yüreği paralayarak güneşe sunacağım." Böyle der Kral Roger sonunda.
Opera'da yer alan sanatçıları bir kez daha belirtelim:
Sicilya Kralı II Roger - Andrej Hiolski, bariton
Eşi Roxana - Hanna Rumovska, soprano
İdrisi, kralın danışmanı, Arap bilgesi - Zydislaw Vikodem, tenor
Çoban - Kazimierz Pustelak, tenor
Arşevek - Marek Dubrowski, bas
Varşova Ulusal Opera Korosu ve Orkestrasını Mieczyslaw Mierzeyejewski yönetiyor.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Szymanowski - Kral Roger Operası, 3. Perde (22'03")
Szymanowski'den dinleyeceğimiz ikinci yapıt; onun dinsel nitelikli, en önemli, en etkileyici, hem de büyük yapıtı: Stabat Mater. Op.53 (1925-26)
Altı bölümlü olan yapıt, soprano, alto, bariton yalkıcılar, koro ve orkestra içindir. Szymanowski'nin bu yapıtında şaşırtıcı, şaşırtıcı olduğu ölçüde de etkileyici büyük bir sadelik kendini gösterir. Alacalı ezgisi, tutumlu, ama belirleyici bir uyum içinde açığa çıktığı yerlerde etkinliğinin çarpıcı ölçüde arttığı, dinsel söylemin özündeki sevgiye, yakınlığa, insan sıcaklığına adanmış bir küğ olduğu ortaya çıkar.
Dinleyeceğimiz sanatçılar:
Soprano; Stefania Woytowicz / mezzosoprano; Krystyna Szostek-Radkowa / bariton; Andrej Hiolski / Krakov, Polonya Radyo ve Televizyon Koro ve orkestrası / yönetmen; Stanislaw Wislocki
KÜĞ (Ç.S.M.) : Szymanowski - Stabat Mater (25'28")
Bugün dinleteceğimiz son yapıt; Szymanowski'nin 1926 yılında yazmış olduğu tek balesi; Op.55 Harnasie / Haydut.
Szymanowski Tatra dağlılarının ezgilerinden çok etkilenmişti. Balenin küğü benzersiz bir ikilem gösterir. Ezgiler Tatra dağlılarından alınmadır ama, çok tartımlı, çok dengeserli, küğünün alacalı yapısı içine öylesine bütünleştirilerek oturtulmuştur ki, yeni bir küğ çıkmıştır ortaya. İlk kez 1935 yılında Prag'da sahnelenen yapıt derin etkiler bırakmıştır. Dokuz kırın sahnesinden oluşan balenin konusu Dağlı haydutların ovaya inip kız kaçırmaları, düğünleri ve yeniden dağa dönmeleri olarak özetlenebilir. Sunacağımız yapıtta yer alan şarkıları tenor Andrej Bachleda söylemektedir. Varşova Ulusal Koro ve Orkestrasını Bohdan Wodiczka yönetmekte.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Szymanowski - Harnasie Op.55 (25'39")