8 Ağustos 2012 Çarşamba

Çağlar ve Müzik - 31

Bölüm 31 / Orijinal Yayın Tarihi: 9 Ağustos 1999



Bela Bartok üzerine bir kitap yazmış olan Amerika'lı yazar, bağdar H.Stevens, Bartok'un sahne yapıtları için "Ustura keskinliğindedirler" deyimini kullanır. Gerçekten de yazıldıkları tarihler göz önünde bulundurulduğunda bu deyimin yerine oturduğunu söyleyebiliriz.
Bartok'un ikinci sahne yapıtı; 1914-1916 yılları arasında yazmış olduğu "Tahta Prens" balesidir. İlkin 1917 yılında 12 Nisan'da Budapeşte'de sahnelenir. Bartok'un kendi ülkesinde ilk kez ilgi çeken, başarı kazanan yapıtı budur. Yine de bu, Bartok'un tüm yapıtlarıyla benimsendiği, anlaşıldığı, tutulduğu anlamına gelmez. Ne ki "Tahta Prens"in başarı kazanması, 1911'de yazıldığı halde oynanmamış olan "Mavisakal'ın Şatosu" Operasının bir yıl sonra 1918'de sahnelenmesine zemin hazırlar.
"Tahta Prens" balesinin konusu; kötü bir perinin ayırdığı sevgililerin sonunda birbirlerine kavuşmaları olarak özetlenebilir. Prens ve sevgilisi aradan ırmak geçen karşı karşıya duran iki ayrı şatoda otururlar. Irmak da, orman da prensin karşı yakaya geçmesini perinin buyruğu gereği önlerler. Kötü peri prensese, sevgili prensi unutması/eğlenmesi için tahta bir prens/bebek verir. Ancak sonunda prens tüm engelleri aşar prensese kavuşur.
Yapıt, yedi kırın/dans üzerine kuruludur. Bartok'un yapıtları içinde ender görülen bir güleçlik ve şenlik taşır. Tahta Prens'in ilk dört kırını: 1. Prensesin ormanda kırını 2. Ormanın kırını 3. Dalgaların kırını 4.Prensesin tahta bebekle kırını son üç bölüme göre daha şen, açık bir tartısallık göstermektedir. Bartok'un "Tahta Prens" bale küğünün tümünü Pierre Boulez yönetimindeki Şikago Senfoni Orkestrasından sunuyoruz.
KÜĞ (Çoksesli müzik) : Bartok - Tahta Prens Op.13 (54'56")
Bartok'un piyano yapıtları çağdaş piyano küğünde çok özel, seçkin bir yere sahiptirler. Çağdaş küğü önemseyen piyanoçalarlarca sıklıkla seslendirilirler. 1915'te yazdığı "Romen Halk Kırınları" parçası ile hemen ardından 1916 yılında yazmış olduğu, Op.14 Ardış/Süite'i Claude Helffer'in piyanosundan sunuyoruz.
KÜĞ (Çoksesli müzik) : Bartok - Romen Halk Kırınları (4'12")
Ardış, Op.14 (7'57")

Not: Tekrar yayında kısaltılmış olan programın ses kaydında Romen Halk Kırınları yayınlanmamıştır.