13 Ağustos 2013 Salı

Çağlar ve Müzik - 81


Bölüm 81 / Orijinal Yayın Tarihi: 13 Ağustos 2000

Sayın Dinleyiciler, bugün sizlere tanıtacağımız ABD'li bağdar George Antheil (Corc Anteyl) 1900 yılında New Jersey'de Trenton'da doğmuş, Altı yaşında piyano öğrenimine başlamış. Bağdarlık için New York'a giderek Ernest Bloch'dan ders almıştır. 1922'de Avrupa gezisine çıktı. Berlin'de Paris'te dinletiler verdi. 1927'de yurduna döndü. Başarılı bir piyanoçalardı. Avrupa'da bulunduğu sırada kendisine ün kazandırmış olan yapıtlarının büyük bölümünü ortaya koyduğu gibi bunları seslendirdi. O dönemde hemen hepsi de Paris'te bulunan ünlü sanatçılar; Ezra. Pound (Ezra Pavnd), James Joyce (Ceyms Coys), Ernest Hemingway (Ernest Hemingvey), Man Ray, Picabia, Picasso, Fernand Léger, Yeats, Cocteau, Gertrude Stein (Gertrüd Ştayn)ın ilgisini çekti ve hepsinden destek gördü. Bu ilk dönem yapıtlarında Antheil açıkça Stravinski etkinliği taşır ama kuruluşları, uyumsal yapılarındaki ve tınısal değişkenlikler bakımından gösterdikleri, sertlik, sürekli tartımsal değişimleriyle ilerici, öncül özellikler gösterirler. Ses çıkaran her nesnenin küğ yapıtında kullanılabileceği düşüncesinden yola çıkarak yazmış olduğu Ballet Mécanique yapıtında uçak pervanesi, kapı zili, otomobil kornası kullandı. 1926'da Paris'te, 1927'de New York'taki seslendirilişleri başarılı olmadı. Ne ki o dönemde bu ilgi görmeyiş Antheil'in en çok sözü edilen yapıtının Ballet Mécanique olmasını, asıl ününün de bu yapıta bağlanmasını önleyememiştir.
Antheil 1939'da Holywood'a yerleşti. Yapıtlarının öncü niteliği de yitip gitti. Filimler için küğ yazdı. Bu son dönem yapıtlarında genelde yeniklasikciliği benimsemiş olarak kimi zaman izlenimci kimi yerde romantik bir söylemi dile getirdi. Ne ki bu yapıtlarının hiç biri Stravinski ve caz etkileriyle donanımlı ilk dönem yapıtlarındaki canlı atak yapıya ve öneme ulaşamadı. 12 Şubat 1959'da New York'da öldüğünde, hâlâ ilk yapıtlarına dayanılarak yapılan bir değerlendirme ile "Amerikan Küğünün Yaramaz Çocuğu" olarak tanımlanıyordu.
Antheil'den ilk dinleteceğimiz yapıt 1923 yılında yazmış olduğu dört bölümlü olan Birinci Keman-Piyano Sonatı. Keman: Vera Beths, Piyano: Reinbert de Leeuw
MÜZİK: Antheil - Sonat No.1 (23'16")
İkinci Keman-Piyano Sonatı da yine 1923 yılının ürünüdür. Tek bölümlü olan bu ikinci sonatı da Beths - de Leeuw (Leüv) ikilisi seslendiriyor.
MÜZİK: Antheil - 2. Keman Piyano Sonatı (7'23")
Şimdi dinleyeceğiniz yapıt ünlü Ballet Mécanique. Yapıt 1926'da yazılmıştır ilk biçiminde 16 onaltı piyanola (mekanik piyano) kullanılmıştır. 1952-53 yılları içinde Antheil yapıtını elden geçirmiş dört piyano ve vurma çalgılar için yeniden düzenlemiştir. Dinleyeceğiniz kayıt bu son biçime göre yapılmıştır. Çağdaş Topluluk/Ensemble Moderne üyelerince seslendirilmiştir.
MÜZİK: Antheil - Ballet Mécanique (14'22")
Şimdi Antheil'in 1923-1925 yılları arasında yazdığı, 1955 yılında gözden geçirdiği "Bir Caz Senfonisi"ni sunuyoruz. Yine Ensemble Modern seslendiriyor.
MÜZİK: Antheil - Bir Caz Senfonisi (6'32")
Antheil'den son dinleteceğimiz yapıt, ünlü İrlandalı ozan Yeats'ın (Yits) şiiri üzerine 1934'te yazmış olduğu, bariton ve orkestra için "Dalgaların Savaşımı".
Bariton Martin Hill, Ensemble Modern eşliğinde söylüyor.
MÜZİK: Antheil - Dalgaların Savaşımı (14'28")