Çağlar ve Müzik - 83

Bölüm 83 / Orijinal Yayın Tarihi: 27 Ağustos 2000

Sayın dinleyiciler, bugünkü izlencemizde "Yeni Klasikçilik" akımı içinde yer alabilecekleri kesin iki ABD'li bağdardan söz edecek, yapıtlarından örnekler sunacağız. Bunlardan birincisi 1910-1981 yılları arasında yaşamış olan Samuel Barber, ikincisi Barber'ın sağlığında çok yakın arkadaşlık kurmuş olduğu İtalyan kökenli. 1911 doğumlu Gian Carlo Menottti.
Samuel Barber çok erken küğsel yeteneğini belirtmiştir. 1924-1932 yılları arasında Filadelfiya'daki Curtis Küğ Enstitüsü'nde eğitim gördü.
Yapıtlarında duygunluğu/lirizmi hep önde tuttu. Çoğu yapıtlarında romantizme yakınlığı belli olur. Amerikan küğünün bu ılımlı ve duygulu bağdarı Yaylılar Dördülü'nün Adagio bölümüyle tanınır en çok. 1939'da yazmış olduğu, 1948'de yeniden gözden geçirdiği Keman Konçertosu, Barber'in küğünün tüm özelliklerini yansıtacak niteliktedir.
Barber'ın Keman Konçertosu'nu André Previn yönetimindeki Londra Senfoni Orkestrası Gil Shaham'ın kemanından dinleyeceksiniz. Klasik konçerto biçimine uygun olarak; Allegro, Andante, Presto buyurgulu üç bölümden oluşmaktadır Barber'ın konçertosu.

MÜZİK : Barber - Keman Konçertosu (23'00")

Barber, opera ve bale küğleriyle de tanınmış ve tutulmuştur. 1946'da yazdığı "Medea" bale küğünden çıkarılmış ardışı/suite'i örnek olarak sunuyoruz. Howard Hanson yönetimindeki Eastman-Rochester orkestrası seslendiriyor.

MÜZİK : Barber – Medea (25'00")

Gian Carlo Menotti 1911 yılında İtalya'da doğmuştur. Annesinden piyano dersleri alarak küğe başladı. Metropolitan operasının İtalyan asıllı orkestra yönetmeni Tulio Serafin'in sağladığı bir bursla 1928'de ailesiyle birlikte ABD'ye göç etti. Ailece ABD'ye yerleştiler. 1935 yılında "Ameliya Baloya Gidiyor" operasıyla başarıya ulaştı. İtalyan operasının "verismo/gerçekçi" anlayışı içinde çağdaş küğün anlatım değişkenliklerinden de yararlandığı operalar yazdı. Medyum, Telefon, Konsolos, Amahl ve Gece Ziyaretçileri operalarıyla başarısını perçinledi.
Menoti'nin küğüne örnek olarak 1944'de yazmış olduğu "Sebastien" balesinin ardışını, Andrew Schenck (Andrev Şenk) yönetimindeki Yeni Zelanda Senfoni Orkestrası'ndan dinleyeceksiniz.

MÜZİK : Menotti – Sebastien (24'23")

Çağlar ve Müzik - 82

Bölüm 82 / Orijinal Yayın Tarihi: 20 Ağustos 2000

Sayın dinleyiciler; bugünkü izlencemizi ABD'li bağdar Elliott Carter'e ayırmış bulunuyoruz. Carter 1908 yılında New York'ta doğdu. Küğe karşı istekli, ilgili olmakla birlikte Harward Üniversitesinde İngiliz Dili ve Yazını üzerine öğrenim gördü. Daha sonra bu üniversitenin Küğ bölümüne geçti. Walter Piston'un öğrencisi oldu. Daha başlangıçta Ives, Schönberg, Stravinski, Hihdemith, Varese gibi öncü bağdarlar ilgisini çekiyordu. 1932-1935 yılları içinde yetişme dönemindeki çoğu ABD'li bağdar gibi Paris'e giderek Nadia Boulanger'nin öğrencisi oldu. ABD'e dönünce 1935-1940 yılları içinde "Ballet Caravan"ın küğ yönetmenliğini yaptı. 1934'de yazdığı "Pocohontas" balesi başlangıç döneminin yapıtıdır. Yapıtlarında giderek girdi/kontrapunt karmaşıklığıyla birlikte çok tartımlı değişkenlikleri öne çıkarır oldu. 1961'de "Piyano, Çembalo ve İki Oda Orkestrası için İkili Konçerto"yu yazdı. Yapıtı izleyen ve dinleyen Stravinski'nin "Bu bir başyapıttır" sözüyle yapıtı değerlendirmesi dikkatleri iyice Carter'ın üzerine topladı; Giderek ABD'nin en önemli öncü bağdarlarından birisi olarak olumsandı.
Carter'den dinleteceğimiz ilk yapıt, 1964-1965 yılları içinde yazmış olduğu Piyano Konçertosu olacak.
Alışılmışın dışında yalnız iki bölümlü olan yapıtın sunacağımız kaydında, Michael Gielen (Mihael Gielen) yönetimindeki Südwastfunks (SWF) orkestrasının eşliğinde piyanoyu Ursula Oppens çalmaktadır.

MÜZİK: Carter - Piyano Konçertosu (22'23")

Sunacağımız ikinci yapıt, Carter'ın 1986-87 yıllarında yazdığı Obva Konçertosu. Pierre Boulez'in yönettiği Ensemble Intercontamporaine'in eşliğinde obvayı Heinz Holliger çalıyor.

MÜZİK: Carter - Obva Konçertosu (19'47")

Carter'den dinleteceğimiz üçüncü yapıt, üç bölümlü olan "Orkestra İçin Üç Fırsat" başlıklı. 1986-1989 yılları içinde yazılmış. Güneybatı Senfoni Orkestrasını Michael Gielen yönetiyor

MÜZİK: Carter - Orkestra İçin Üç Fırsat (17'00")

Bugün 92 yaşında bulunan Carter'den dinleteceğimiz son yapıt, 1996 yılında 88 yaşındayken yazmış olduğu birbirine bağlı yedi bölümcüklü, Klarinet Konçertosundan 4, 5, 6, 7. bölümler olacak.
Klarineti Michael Collins (Maykıl Kolins) çalıyor. Londra Sinfonietta'yı Olivier Knussen (Olivye Knusen) yönetiyor.

MÜZİK: Carter –Klarinet Konçertosu 4. 5. 6. 7. Böl. (10'36")

Çağlar ve Müzik - 81

Bölüm 81 / Orijinal Yayın Tarihi: 13 Ağustos 2000

Sayın Dinleyiciler, bugün sizlere tanıtacağımız ABD'li bağdar George Antheil (Corc Anteyl) 1900 yılında New Jersey'de Trenton'da doğmuş, Altı yaşında piyano öğrenimine başlamış. Bağdarlık için New York'a giderek Ernest Bloch'dan ders almıştır. 1922'de Avrupa gezisine çıktı. Berlin'de Paris'te dinletiler verdi. 1927'de yurduna döndü. Başarılı bir piyanoçalardı. Avrupa'da bulunduğu sırada kendisine ün kazandırmış olan yapıtlarının büyük bölümünü ortaya koyduğu gibi bunları seslendirdi. O dönemde hemen hepsi de Paris'te bulunan ünlü sanatçılar; Ezra. Pound (Ezra Pavnd), James Joyce (Ceyms Coys), Ernest Hemingway (Ernest Hemingvey), Man Ray, Picabia, Picasso, Fernand Léger, Yeats, Cocteau, Gertrude Stein (Gertrüd Ştayn)ın ilgisini çekti ve hepsinden destek gördü. Bu ilk dönem yapıtlarında Antheil açıkça Stravinski etkinliği taşır ama kuruluşları, uyumsal yapılarındaki ve tınısal değişkenlikler bakımından gösterdikleri, sertlik, sürekli tartımsal değişimleriyle ilerici, öncül özellikler gösterirler. Ses çıkaran her nesnenin küğ yapıtında kullanılabileceği düşüncesinden yola çıkarak yazmış olduğu Ballet Mécanique yapıtında uçak pervanesi, kapı zili, otomobil kornası kullandı. 1926'da Paris'te, 1927'de New York'taki seslendirilişleri başarılı olmadı. Ne ki o dönemde bu ilgi görmeyiş Antheil'in en çok sözü edilen yapıtının Ballet Mécanique olmasını, asıl ününün de bu yapıta bağlanmasını önleyememiştir.
Antheil 1939'da Holywood'a yerleşti. Yapıtlarının öncü niteliği de yitip gitti. Filimler için küğ yazdı. Bu son dönem yapıtlarında genelde yeniklasikciliği benimsemiş olarak kimi zaman izlenimci kimi yerde romantik bir söylemi dile getirdi. Ne ki bu yapıtlarının hiç biri Stravinski ve caz etkileriyle donanımlı ilk dönem yapıtlarındaki canlı atak yapıya ve öneme ulaşamadı. 12 Şubat 1959'da New York'da öldüğünde, hâlâ ilk yapıtlarına dayanılarak yapılan bir değerlendirme ile "Amerikan Küğünün Yaramaz Çocuğu" olarak tanımlanıyordu.
Antheil'den ilk dinleteceğimiz yapıt 1923 yılında yazmış olduğu dört bölümlü olan Birinci Keman-Piyano Sonatı. Keman: Vera Beths, Piyano: Reinbert de Leeuw

MÜZİK: Antheil - Sonat No.1 (23'16")

İkinci Keman-Piyano Sonatı da yine 1923 yılının ürünüdür. Tek bölümlü olan bu ikinci sonatı da Beths - de Leeuw (Leüv) ikilisi seslendiriyor.

MÜZİK: Antheil - 2. Keman Piyano Sonatı (7'23")

Şimdi dinleyeceğiniz yapıt ünlü Ballet Mécanique. Yapıt 1926'da yazılmıştır ilk biçiminde 16 onaltı piyanola (mekanik piyano) kullanılmıştır. 1952-53 yılları içinde Antheil yapıtını elden geçirmiş dört piyano ve vurma çalgılar için yeniden düzenlemiştir. Dinleyeceğiniz kayıt bu son biçime göre yapılmıştır. Çağdaş Topluluk/Ensemble Moderne üyelerince seslendirilmiştir.

MÜZİK: Antheil - Ballet Mécanique (14'22")

Şimdi Antheil'in 1923-1925 yılları arasında yazdığı, 1955 yılında gözden geçirdiği "Bir Caz Senfonisi"ni sunuyoruz. Yine Ensemble Modern seslendiriyor.

MÜZİK: Antheil - Bir Caz Senfonisi (6'32")

Antheil'den son dinleteceğimiz yapıt, ünlü İrlandalı ozan Yeats'ın (Yits) şiiri üzerine 1934'te yazmış olduğu, bariton ve orkestra için "Dalgaların Savaşımı".
Bariton Martin Hill, Ensemble Modern eşliğinde söylüyor.

MÜZİK: Antheil - Dalgaların Savaşımı (14'28")

Çağlar ve Müzik - 80

Bölüm 80 / Orijinal Yayın Tarihi: 6 Ağustos 2000

Sayın dinleyiciler; Aaron Copland, yirminci yüzyıl başlarında ABD'de çağdaş küğün tutulması, gelişmesi ve anlaşılması için çaba göstermiş, sırasında savaşım vermiş bağdarlar kuşağının en tanınmış, en etkin olabilmişlerinden birisidir. 1900 yılının 14 Kasımında Brooklyn'de doğmuş, 1990 yılında 10 Aralıkta New York'da ölmüştür. Musevi kökenli bir ailenin çocuğudur. İlk piyano derslerini ablasından almış daha sonra, Victor Wittgenstein ile Clarance Adler'in öğrencisi olmuş, 19 yaşındayken yazdığı ilk piyano parçası "Kedi ile Fare"de Debussy'nin etkisi altında bulunduğunu göstermiş, 1921'de Fransa' ya giderek Nadia Boulanger'nin ilk Amerika'lı öğrencisi olmuştur. Ülkesine döndükten sonra bağdar, öğretmen, yazar ve konferansçı olarak büyük bir çaba içine girdi. 1928-1931 yılları arasında çağdaş ABD'li bağdarların yapıtlarının seslendirilmesi ve tanıtılması yönünde, ilerici ABD'li bağdar Roger Session (Racır Sessşıns) ile birlikte ortak dinletiler düzenledi. Bu amaçla makaleler, eleştiriler ve kitaplar yazdı.
Copland'ın ilk yapıtlarında yerellik olarak cazın etkisi görülür. Bir yandan da Stravinski'nin sert tartısallığının izleri belli olur. Copland 1940'dan sonra verdiği yapıtlarında uyumda biraz daha karmaşık ve anlatımda daha soyut olmaya yönelmiş, bundan da öte dizisel yazıyı diyatonik diziyle uyuşturma/kaynaştırma eğilimi gösterir olmuştur.
Copland'dan ilk dinleteceğimiz yapıt, ününün yaygınlaşmasını sağlayan 1926'da yazmış olduğu piyano konçertosu Melbourne Senfoni Orkestrasını John Hopkins yönetiyor. Piyanoyu Gillian Lin çalıyor.

MÜZİK: COPLAND - Piyano Konçertosu (17'05")

Sunacağımız ikinci yapıt bale küğü: Billy the Kid/ Çocuk Billy Copland bu yapıtını 1938'de yazmış. Antal Dorati yönetimindeki. Minneapolis Senfoni Orkestrasından dinleyeceksiniz.

MÜZİK: COPLAND - Billy The Kid (33'53")

Copland'dan sunacağımız son örnek, 1947-1948 yılları içinde yazdığı klarinet konçertosu. Klarineti Richard Stolzman (Riçard Stolzman) çalıyor. Michael Tilson Thomas (Maykıl Tilson Tomas) yönetimindeki Londra Senfoni. Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK: COPLAND - Klarinet Konçertosu (16'43")

Copland'ın Klarinet Konçertosunu dinledik. Klarineti Richard Stolzman (Riçard Stolzman) çaldı. Sanatçıya Michael Tilson Thomas (Maykıl Tilson Tomas) yönetimindeki Londra Senfoni Orkestrası eşlik etti.