Bölüm 67 / Orijinal Yayın Tarihi: 23 Nisan 2000
Sayın dinleyiciler; bugünkü izlencemizde, geçen hafta başlamış olduğumuz, çağdaş Alman bağdar Bernd Alois Zimmermann'ın yapıtlarını tanıtmayı sürdüreceğiz. Önce Yunan Kökenli Fransız bağdar İannis Xenaxis'in ilk örneklerini ortaya koyduğu, ardından 1960 yılında Polonyalı öncü bağdarlarca benimsenip yeni bir anlatı yolu olarak bir biçim olarak dünyaya sunulan "yığınses" küğü, Bernd Alois Zimmermann'ı ilgilendirmiş, kullanılan yöntem ve tekniği kendi küğünün/yaratılarının da bir ögesi durumuna getirmiştir. Zimmermann 1960'da 42 yaşında olmasına karşın, kendisinden çok genç ilerici bağdarların küğdeki tüm açılış ve atılımlarını benimseyip, örnekseyerek, küğüne yeni bir söyleyiş, yeni tınılar, yeni kuruluşlar/çatkılamalar getirdi. İlk yapıtlarında yeni klasikçiliğe uygun yazıyor görünümündeyken çok kısa sürede dizisel anlayışa yönelmişti. Kısa sürede bunu da aşarak Olivier Messiaen'ın çok eksenli/çok yüzeyli küğünden de yararlandıktan sonra yığınses küğüne uzanan bir yöneliş içinde yapıtlar verdi. İlerlemiş yaşına karşın kendisini sürekli yenilemesini bilmiş, en genç bağdarlarla yarışırcasına hep ilerici olması nedeniyle kendisine yakıştırılan; "Genç bağdarların en yaşlısı, yaşlı bağdarların en genci" tanımlaması, tam bir gerçeğin anlatımı olmuştur.
Bugünkü izlencemizde Bernd Alois Zimmermann'ın dört yapıtını sunacağız.
1959'da başlayıp 1960'da tamamladığı; yalkın/solo çello için Sonat adlı yapıtı beş bölümlüdür. Bölümler: 1)Rappresantazione 2)Fase 3)Tropi 4)Spazi 5)Versetto.
Bernd Alois Zimmermann'ın dinleteceğimiz, yalkın/solo çello sonatı, tümden yeni tekniklerin uygulanmasıyla ne denli değişik tınılar ve örgesel zenginlikler elde edilebileceğinin belirgin bir örneği olacaktır. Yalkın çelloyu Michael (Mihael) Bach çalmaktadır.
MÜZİK: B.A.Zimmermann - Yalkın Çello için sonat (11'52")
B.A.Zimmermann'dan bu kez de 1962 yılında yazmış olduğu Çello Konçertosu'nu dinleteceğiz. Beş bölümlü olan konçerto, ayrıca bir bale deyimi olan "Pas de trois/Üç Adım Biçiminde" başlığını taşımaktadır. Yapıtta, çellonun çok büyük ölçüde hüner isteyen çalınış yöntemi ve orkestra ile bütünleşen karmaşık, yeni tınısal birlikteliği çok etkileyici bir bütünlük oluşturmakta, yirminci yüzyılda yazılmış en dikkat çekici, en parlak ve anlamlı konçertoların başta gelenlerinden birisi bulunmaktadır.
Çelloyu Heinrich Schiff çalmakta, Baden-Baden Senfoni Orkestrasını Michael Gielen (Mihael Gielen) yönetmektedir.
Müzik: B.A.Zimmermann - Çello Konçertosu (24'30")
Zimmermann'dan dinleteceğimiz üçüncü yapıt; İki Piyano için Monologlar adını taşımaktadır. 1960-1964 yılları arasında yazılmıştır. Resim sanatında çağdaş sanatçıların kimi kez başvurdukları "Collage/Yapıştırma" tekniğinin küğde uygulanışının şaşırtıcı, en olgun örneklerinden birisidir. Hemen belirtelim; Zimmermann, yapıtının başına "Hommage a Claude Debussy/Debussy'nin Şanına" sunulamasını yazmıştır.
Dinleteceğimiz kayıtta piyanoları, ünlü Alman piyano çalarları Alfons ve Aloys Kontarsky kardeşler çalmaktadır.
MÜZİK: Zimmermann - Monologues (17'44")
İzlencemizin son yapıtı, Zimmermann'ın Alfred Jarry'nin ünlü oyununun kahramanı "Kral Ubu" ile ilgili olup "Kral Ubu'nun Akşam Yemeği için Küğ - Bir giriş ve Yedi Parçalı Kara Bale" başlığını taşımaktadır. 1966 yılında yazılan yapıt, baştan sona, küğle yapılabilecek bir hicvin en güzel örneklerinden sayılabilir. Kral Ubu'nun akşam yemeği için küğ; 16. 17. yüzyıllardan alınma "saray kırını/ dansı" küğü örneğiyle başlar. Ancak ardından birbiri içine geçmiş olarak: Wagner'in Walkvriğsinden, Berlioz'un Fantastik Senfonisi'ndeki "Dies Irae" örgesine doğru uzanır. Yapıtın bitişi Karlheinz Stockhousen'in ünlü araştırma yapıtı; "Piyano Etüdleri"nden 9.da kendini gösteren tınaşın/akorun (accord) bıktırıncaya dek sürekli yinelenmesiyle sona erer.Bernd Alois Zimmermann'ın "Kral Ubu'nun Akşam Yemeği için Küğ-Bir Giriş ve Yedi Bölümden oluşan Kara Bale"sini, Michael Gielen yönetimindeki Köln Radyosu Senfoni Orkestrasının seslendirmesiyle sunuyoruz.
MÜZİK: Zimmmermann - Kral Ubu'nun Akşam Yemeği için Küğ (16'38")
Bernd Alois Zimmermann'ın "Kral Ubu'nun Akşam Yemeği için Küğ" başlıklı, Bir Giriş ve Yedi Bölümden oluşan Kara Bale'sini dinledik. Michael Gielen (Mihael Gielen) yönetimindeki Köln Radyosu Senfoni Orkestrası seslendirdi.TRT'de 2000 yılında yayınlanmış olan "Çağlar ve Müzik" programının ses kayıtları elimizde olmadığından, burada paylaşılan küğ örnekleri, Ertuğrul Oğuz Fırat'ın kendi arşivinden sunduğu icralardan farklı olabilir.
