Kimi yazınsal/edebi yapıtların bir, küğ/çoksesli müzik yapıtına konu olmak bakımından bağdarların/ bestecilerin sürekli ilgisini çektiği görülmektedir. Örnek vermek gerekirse Goethe'nin Faust'unun Charles Gounod, Arrigo Boito, Ferrucio Busoni için opera, Hector Berlioz için dramsal söylence, Franz Liszt için senfoni konusu olduğu belirtebiliriz.
Bunun gibi, Dante'nin "İlahi Komedi"sinin Liszt ve Enescu için senfoni, Şekspir'in Kral Lir, Romeo ve Jülyet, Macbeth Othello oyunlarının Aribert Reimann, Verdi, Berlioz, Richard Strauss için opera ya da senfonisel yır (poeme symphonique) konusu oluşturduklarını anımsayabiliriz. Örnekler çoğaltılabilir.
Ancak tüm bu yazınsal yapıtların yazarlarının yaşadıkları çağla, bunları küğsel bir yapıta dönüştüren bağdarlarının yaşadıkları zaman arasında büyük bir sürecin varlığı söz konusudur. Oysa; çağdaş sanatın başlangıç döneminde 19. yüzyılın sonları, yirminci yüzyılın başlarında ortaya çıkan bir tiyatro yapıtı ortaya çıktığında ya da birkaç yıl sonra değişik ülkelerin bağdarlarının kısa sürede ilgisini çekmiş, değişik küğsel yaratılara konu yapılmıştır. Söz konusu yapıt 1862 - 1949 yılları arasında yaşamış, 1913 yılında Nobel yazın ödülünü almış, Belçikalı yazar Maurice Maeterlinck'in "Pelleas ve Melisande"ıdır. Maeterlinck'in 1892 yılında yayınlanmış, hemen de sahnelenmiş bu tiyatro yapıtı o yılların en güçlü akımı olan "simgecilik / symbolism"e tam bir uyum gösterir. "Pelleas ve Melisande" kısa sayılır bir süre içinde dört bağdarca küğsel yapılaştırmaya konu yapılmıştır. Bunlar sırasıyla:
1 - 1845 - 1924 yılları arasında yaşamış olan Fransız bağdar Gabriel Faure Pelleas ve Melisande oyunu için 1898'de bir "Orkestra Ardışı/Süite"i yazmıştır.
2 - Yine bir Fransız bağdar; Claude Achille Debussy, Pelleas ve Melisande oyununu 1892 - 1902 yılları arasında opera durumuna getirmiştir. Küğ tarihi içinde çok önemli yeri bulunan Debussy'nin bu operası üzerinde daha sonraki izlencelerimizde ayrıca duracağız.
3 - Pelleas ve Melieande üzerine yazılmış üçüncü küğsel yapıt 20. yüzyıl küğünde yaptığı kesin ödünsüz devrimlerle küğ tarihinin en büyük, en önemli bağdarları arasında yeri bulunan, 1874 - 1951 yılları arasında yaşamış Avusturyalı bağdar Arnold Schoenberg'in 1902 yılında yazmış olduğu "Pelleas ve Melisande" Senfonisel Yır'ıdır.
Arnold Schoenberg bu yapıtını henüz dengeserlik dışına / atonaliye tam bir yönelme göstermeden / önceki Liszt - Wagner - Mahler yoluyla kendisine ulaşmış olan "geç romantik" anlayışa benimser baktığı erken döneminde yazmıştır. Geç romantizmin; dengeserliğe tümden sırt çevirmeyen ancak onu sallantıda bırakan bir uyum anlayışı ve biçimlerin zorlanması tutumu Schoenberg'in bu erken yapıtında belirgin biçimde kendini gösterir. Yapıtın orta bölümünde pes sesler arasında açıkca yer alan trombon kaydırmaları/glissandoları ilk kez uygulanması bir yana dikkat çekici bir kaynaşma gösterir.
4 – Söz konusu edeceğimiz son yapıt; Finlandiya küğünün büyük ustası, dünya küğü içinde sözü edilir bir yerin ısı/sahibi 1865 -1957 tarihleri arasında yaşamış olan Jean Sibelius'un 1905 yılında yazmış olduğu Op.8O "Pelleas ve Melisande" sahne küğü. Finlandiyalı ustanın, geç romantizm akımı içinde yer alan bu küğü şu sekiz bölümcükten oluşmaktadır:
1. Şatonun kapısı önünde
2. Melisande
3. Deniz Kıyısında
4. Parktaki Pınar
5. Üç kör bacılar
6. Kıradeğgin/Pastoral
7. Melisande çıkrıkta
8. Perde arası
9. Melisande'nin ölümü
Sayın dinleyiciler sözünü etmiş olduğumuz bu dört yapıttan önce Jean Sibelius'un "Pelleas ve Melisande" sahne küğünün sekiz bölümcüğünü Serge Baudo yönetiminde Çek Filarmoni Orkestrasından dinleyeceğiz.
MÜZİK: Özel Kayıt - Jean Sibelius - Pelleas ve Melisande sahne küğü (29'48")
Şimdi dinleyeceğimz küğ Arnold Schoenberg'in "Pelleas ve Melisande" senfonisel yırı. Kesintisiz tek bölümden oluşan yapıtı "Londra Yeni Filarmoni Orkestrası" Sir John Barbirolli yönetiminde seslendiriyor.MÜZİK: Arnold Schoenberg - Pelleas ve Melisande - senfonisel Yır (38'.00")
