Çağlar ve Müzik - 96

Bölüm 96 / Orijinal Yayın Tarihi: 26 Kasım 2000

Sayın dinleyiciler, geçen izlencemizde ABD'deki çağdaş küğ konusunu tamamlamıştık. Ülkeleri sıralamada harf sırası gözettiğimiz için bugün ve gelecek iki izlencemizde çağdaş Arjantin küğünü tanıtmaya çalışacağız. Tüm Amerika anakarasında bulunan ülkelerin küğleri, geçmişleri pek eskiye dayanmadığı için çağdaş olmak gereğini içinde barındıran bir küğ olmuştur. Türkiye'de de bu böyledir. Arjantin'de de böyledir. Arjantin küğü söz konusu olunca, uluslararası üne ulaşmış, yapıtları başka ülkelerin küğcülerince de önemsenip seslendirilen dört bağdardan söz etmemiz gerekecektir: Alberto Ginaatera, Astor Piazzola, Mauricio Kagel ve José Luis Campana.
1921-1922 yılları arasında yaşamış olan Astor Piazzola, Arjantin'in köklü, yerel küğü olarak bilinen "tango" bağdarı olarak, yelincek küğ yazmış diye bilinir. Oysa Piazzola kırın küğü dışında daha ciddi küğler de yazmıştır. Başlangıçta yazdığı tangoları kendi ülkesinde beğendiremeyen Piazzola 1954 yılında kazandığı bir bursla Paris'e gittiğinde, ülkesinde beğendiremediği tangolarıyla üne ulaştı. Piazzola tango'yu senfonisel küğ katına ulaştırmış bağdar olarak tanınmaktadır bugün.
Astor Piazzola'dan 1987 yılında yazmış olduğu "Dörtlü için Tango" adlı yapıtıyla küçük bir örnek sunacağız. Kronos Dörtlüsü seslendiriyor.

MÜZİK : Piazzolla - Dörtlü için Tango (4'41")

Alberto Ginastera 1916'da Buenos Aires'de doğmuş. Ulusal Küğ Konservatuvarında eğitim görmüş. 1938'de bitirmiş konservatuvarı. Daha konservatuvarı bitirmemişken 1936'da yazmış olduğu "Panambi" bale küğü 1940'da sahnelenince tanınmaya başlamış. Bu balesinin başarısı üzerine 1941'de yazdığı ikinci bale küğü "Estancia" ve oda küğü yapıtlarıyla ünü yaygınlaşmış. Giderek Arjantin çağdaş küğünün en önemli baş yaratıcısı durumuna gelmiş. Yaratma evresinin başlarında Manuel de Falla, Bela Bartok, Igor Stravinski'den etkilenmiş. Yerel Arjantin küğünün özelliklerini çağdaş küğün uyum/harmonie ve girdi/kontrapunt anlayışını göz ardı etmeden kendine özgü bir biçemin geliştiricisi olmuş. Dili uyum bakımından ilericiliğini hakkıyla yansıtır. Küğü genel olarak, sürekli tartımsal atılım gücü, ağır bölümlerde gizemli bir duruluk ve çok renkli, süreğen kaynaşmalı orkestralamasıyla çarpıcılık kazanır. Önce kazandığı bir bursla ABD'e gitmiş iki yıl kalmış daha sonra kimi yapıtlarının ABD'de seslendirilmesi nedeniyle birkaç kez daha gitmiş, 1968 yılında Arjantin'den koparak ABD'e yerleşmiş bir üniversitede öğretim görevi üstlenmiş 1971 yılında tanınmış bir çelloçalar olan ikinci eşiyle İsviçre'ye yerleşmiş 1983 yılında İsviçre'de Cenevre'de ölmüştür.
Ginastera'dan sunacağımız ilk yapıt ,dört bölümlü Piyano Sonatı 1952 yılında yazılmış.Piyanoyu Hilde Somer çalıyor.

MÜZİK : Ginastera - Piyano Sonatı (15'13")

Şimdi sunacağımız yapıt, Ginastera'nın çok ünlenmiş, çok tutulmuş, hemen hemen tüm usta arpçalarların dağarında yer almış 1956'da yazılmış olan Arp Konçertosu. Üç bölümlü olan konçertoyu arpçı Nancy Allen ile Enrique Batiz yönetimindeki Meksiko Kenti Filarmoni Orkestrası seslendiriyorlar.

MÜZİK : Ginastera - Arp Konçertosu (24'35")

Ginastera'dan bugün sunacağımız son yapıt 1961 yılında yazmış olduğu, ilk seslendirilişi ABD'de Washington'da yapıldığında çok duygulu etkinlik yaratmış olan Piyano Konçertosu. Bağımsız, özgür bir dizi anlayışıyla yazılmış, dört bölümlü olan bu konçertoda piyanoyu Oscar Tarrago seslendiriyor. Enrique Batiz yönetimindeki Meksiko Kenti Filarmoni Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK : Ginastera - Piyano Konçertosu (26'27 ")

Çağlar ve Müzik - 95

Bölüm 95 / Orijinal Yayın Tarihi: 19 Kasım 2000

Sayın dinleyiciler, bugün üzerinde duracağımız ABD'li üç bağdar var: 1928 doğumlu Samuel Adler, 1938 doğumlu William Bolcom, 1954 doğumlu Michael Daugherty (Maykıl Dagerti).
Samuel Adler Alman kökenli. 1928 'de Manheim'da doğmuş. 1939'da ABD'ye gelmiş. Boston ve Harward üniversitelerinde okumuş. Küğsel çalışmaları sonucu birkaç üniversiteden Onursal Doktor sanını almış. Küğünün bilgece yanıyla örneksenir, önemsenir olmuştur. Samuel Adler'in 1977 yılında yazmış olduğu üç bölümlü flüt ve orkestra için Konçerto'sunu sunacağız. Flütü Bonita Boyd çalıyor, Rochester Filarmoni Orkestrasını David Effron yönetiyor.

MÜZİK : Samuel Adler - Flüt Konçertosu (25'16")

1938 doğumlu William Bolcom Washington-Seattle'da doğmuş. Washington Üniversitesi, California Mills Koleji, Standford Üniversitesinde bağdar ve piyanoçalar olarak eğitim görmüş. 1964'de Standford'da doktorasını yapmış. 1988'de Pulitzer ödülünü kazanmış.
Bolcom'un küğüne örnek olarak iki yapıtını sunacağız. Önce, piyano için yazmış olduğu "Üç Kırın/Dans Portre". Piyanoyu Barry Snyder çalıyor.

MÜZİK : Bolcom - Üç Kırın Portre (13'49")

Bolcom'dan sunacağımız ikinci yapıt 1981'de obva ve küçük orkestra için yazmış olduğu "Bir Bahar Konçertocuğu". Yalkın obvayı Harry Sargues çalıyor. Carl Saint Clair yönetimindeki Toronto Sinfonietta eşlik ediyor.

MÜZİK : Bolcom - Bir Bahar Konçertocuğu (9'58")

1954 doğumlu Michael Daugherty (Maykıl Dagerti) Iowa(Ayova)da doğmuş. Ailesi bir kırın/dans bandosunun üyeleri. Beş kardeşi de küğcü olan Michael (Maykıl) bir caz topluluğunda elçinli/klavyeli çalgılar çalmakla işe başlıyor. Kuzey Texas Üniversitesindeki öğreniminin ardından Fullbright bursuyla kompüter küğünü öğrenmek için Boulez'in kurmuş olduğu IRCAM'da öğrenim için Paris'e gidiyor. 1980-1982 arasında ABD'de New Haven'de Earl Brown, Jacop Druckman'la çalışıyor. 1982-1984 arasında Hamburg'da György Ligeti ile çalışıyor. 1986'da Yale Üniversitesinde doktora yapıyor. 1986-1991 arasında Oberlin Konservatuvarında öğretim görevi üstleniyor. 1991'de Michigan Üniversitesine profesör olarak geçiyor. Daugherty(Dagerti)nin küğüne örnek olarak sunacağımız "Metropolis Sentoni"si çok uzun olduğundan, süremizi göz önünde tutarak bu senfonisinin "Lex" başlıklı ilk bölümüyle, "Kızıl Pelerin Tango" başlıklı son bölümünü sunabileceğiz. Daugherty(Dagerti) Metropolis Senfoni'yi 1988-1993 yılları arasında yazmış. Senfoninin konusu bir Amerikan söylence kahramanı,"Süpermen"le onun yaşamıyla ilgili. Daugherty(Dagerti), Ives gibi Amerikan halkının yaşamından, düşlerini, umutlarını simgeleyen söylencelerden yola çıkmayı seven bir bağdar. Elvis Presley'in ölümü için, ya da ünlü caz piyanoçaları ve şovcusu Liberace(Liberas) için "Dead Elvis", "Le Tombeau Liberace" adlı yapıtları da buna örnek olurlar. Daugherty(Dagerti)nin küğü açıklık taşır. Ezgiseldir. Uyumda da karmaşıklığa yönelmez. Bu nitelikleri onun halk söylemine dayalı küğünün olağan bir sonucu gibi görünmektedir. Dahası bu küğ yelincek küğle daha derin/yoğun düşüncenin küğü/ ciddi küğ arasında, güçlü, coşkulu söylemiyle kendine özgü bir yere oturtulabilir gibi durmaktadır.
Dinleteceğimiz "Metropolis Senfoni"nin ilk bölümünde sürekli öne çıkan yalkın kemanı Herbert Greenberg(Herber Grinberg) çalmaktadır. Kızıl Pelerin Tango başlıklı son bölümde pek çok bağdarca kullanılmış olan Dies lrae/Ölüleri için Okunan Dua ezgisinin Daugherty(Dagerti)ce ele alınıp Tango'ya dönüştürülmesi ilgi çekici bulunmaktadır.
Yapıtı David(David) Zinman yönetiminde: Baltimore Senfoni Orkestrası seslendirmektedir.

MÜZİK : Daugherty - Metropolis Senfoni'den 1 ve 5(son) bölümler (22'57")

Çağlar ve Müzik - 94

Bölüm 94 / Orijinal Yayın Tarihi: 12 Kasım 2000

Sayın dinleyiciler; geçen hafta minimal küğün üç önemli temsilcisi Terry Riley, Steve Reich ve Philipp Glass'dan söz etmiş yapıtlarından örnekler sunmuştuk. Glass için verdiğimiz örnek erken dönem yapıtlarındandı. Bugün Glass'dan iki yapıt daha sunacak, bundan başka son yıllarda çok ünlenmiş olan, minimalist teknikle yazan daha genç bir bağdar, John Adams(Con Edems)den de iki örnek vereceğiz.
John Adams 1947 yılında Massasuchette'in Worchester kentinde doğmuş. Harward'da Kirchner ve Roger Sessions (Racır Sessıns )dan ders almış. 1972'de San Francisco konservatuvarında öğretim görevi üstlenmiş. Küğde, her türlü akademiciliğe/akademizme karşı çıkarak, minimal teknikle, anlatımda gösterişli, abartılı, karmaşık, sofistike bir küğ yaratma yoluna gitmiş.
ilk dinleteceğimiz yapıt; Philipp Glass'ın 1981 yılında yazmış olduğu .3 bölümlü Keman Konçertosu. Christophe von Dohnanyi yönetimindeki Viyana Filarmoni'nin eşliğinde yalkın kemanı Gidon Kremer çalıyor.

MÜZİK : Glass - Keman Konçertosu (24'54")

Şimdi de John Adams'ın 1993 yılında yazmış olduğu üç bölümlü Keman Konçertosu'nu, Kent Nagano'nun yönettiği Londra Senfoni Orkestrasının eşliğinde yine Gidon Kremer'in kemanından dinletiyoruz.

MÜZİK : Adams - Keman Konçertosu (34'03")

Sırada Glass'dan sunacağımız son bir örnek var.
Orphée operasının 2. perdesinden Interlude/Araçalın. Stuttgard Oda Orkestrası çalıyor.

MÜZİK : Glass - Interlude (6'27")

İzlencemizin son parçası Adams'de. Onun 1981 yılında koro ve orkestra için yazmış olduğu iki bölümlü "Harmonium(Harmonıyım)/Armonyum/Küçük Org" adlı yapıtının, John "Ölümsüz Sevi" başlıklı 1. bölümünü süremizin elverdiği ölçlde sunacağız. Edo de Waart yönetimindeki San Francisco Senfoni Orkestrası ve Korosu seslendiriyor.

MÜZİK : Adams - Harmonium, 1. bölüm (10'37")

Çağlar ve Müzik - 93

Bölüm 93 / Orijinal Yayın Tarihi: 5 Kasım 2000

Sayın dinleyiciler; bugünkü izlencemizde, doğum tarihleri birbirine çok yakın, ABD'li üç bağdarı tanıtmaya çalışacağız. Bu üç bağdarı doğum tarihlerine göre şu sıraya göre ele alacağız:
Terry Riley 1935 / Steve Reich 1936 / Philipp Glass 1937 doğumlu… Üçü de bugün "en aza göre/minimal" küğün önde gelen temsilcileri sayılmaktadırlar. En aza göre küğ/minimal küğ deyimi ilk John Cage tarafından kullanılmış, 1947'de yazdığı "Marcel Duschamp için Küğ" adlı yapıtında bu tekniği kullandığını öne sürmüştür. Riley, Reich ve Glass için Cage'ın yaptığı örnek olmuştur. Minimal küğ; kısa, küçük uyumsal ve ezgisel örgelerin değişimsiz veya çok az değiştirimli sürekli yinelenmesinden oluşmaktadır.
Terry Riley 1935'de Kaliforniya'nın Colfex kentinde doğmuş. Önce San Francisco Kolejinde sonra Berkeley Üniversitesinde eğitim görmüş. 1962-1964 yılları arasında Fransa'ya.giderek Fransız Radyosu Stüdyosunda çalışmış. 1963'de ortaya koyduğu "Keyboard(kibard)/Elçin/Klavye" adlı çalışmaları ve 1964'de "In C/Do'da" adlı yapıtlarıyla "minimal" küğün ilk örneklerini vermiş oldu. 1972'den sonra Mills kolejinde öğretim görevlisi oldu.
Riley'den sunacağımız parça; 1985-1986 yılları içinde yaylılar dördülü için yazmış olduğu "Salome'nin Barış için Kırın'ı/dansı" adlı, çok uzun (tümü 120 dakika 30 saniye) adlı yapıtının 2. bölümünden alınmış; "Salome'nin Ayışığı'nda, Yarıkurt, Delice Kırın'ı" olacak. Yapıtı Kronos Dörtlüsü seslendiriyor.

MÜZİK : Riley - Salome'nin Kırını (8'21")

Şimdi aynı yapıtın "İyi Em/Deva/İlaç" başlıklı 5.ve son bölümünden sekiz dakikalık bir kısmı dinleteceğiz. Yine Kronos Dörtlüsü seslendiriyor.

MÜZİK : Riley - Salome'den son bölüm… (8'00")

Steve Reich 1936'da New York'da doğmuş. Cornell Üniversitesinde felsefe, Juilliard okulunda küğ eğitimi almış. 1962-1963 yıllarında Mills Kolejinde Luciano Berio ve Darius Milhaud'nun öğrencisi olmuş. Elektronsal küğ üzerinde çalışmalar yapmış. 1970'de Gana vurma çalgılarını tanımış bunun etkisiyle küğünde vurma çalgılara geniş yer vermiş. Reich'dan sunacağımız örnek; 1982-1984 yılları arasında yazmış olduğu "Çöl Küğü". Yapıt ABD'li ozan William Carlos Wlliam'ın şiiri üzerine kuruludur. Yapıtı; Reich'ın küğcüleri, Brooklyn. Filarmoni koro ve orkestrası Michale(Maykıl) Tilson Thomas yönetiminde seslendiriyorlar.

MÜZİK : Reich - Çöl Küğü (48'05")

1937 doğumlu Philipp Glass Baltimore'da doğmuş. Şikago Üniversitesi ile Juilliard Küğ Okulunda öğrenim görmüş. Daha sonra Paris'e giderek Nadia Boulanger'nin öğrencisi olmuş. Bu arada Hintli müzikçi sitar ustası Ravi Shankar'la karşılaşır. Hint müziğine ilgi duyar Shankar'la da çalışır.
Glass'dan sunacağımız ilk örnek, onun ilk yapıtlarından, dördül için yazmış olduğu "Company/(kampıni)Grup/Topluluk" adlı 1984'de yazmış olduğu parça. Gelecek izlencemizde sonraki yapıtlarından örnek vereceğiz. Company (kampıni)yi Kronos Dörtlüsü seslendiriyor.

MÜZİK : Glass – Company (7'53")