Schoenberg'in yapıtlarından söz ettiğimiz önceki bir izlencemizde, İgor Stravinski'nin Schoenberg'in Op.21 Pierrot Lunaire'inin provalarını izleyerek büyük ölçüde etkilendiğini, Paris'e dönünce Schoenberg'in yaptıklarından, arkadaşı Maurice Ravel'e sözettiğinden bunun sonucu Maurice Ravel'in 1913 yılında Stephan Mallarme'nin üç şiiri üzerine: Soprano, yaylılar dörtlüsü, 2 flüt, 2 klarinet eşliğinde şarkı yazmış olduğunu, Igor Stravinski'nin de Üç japon Şarkısını 1912 -1913 yılları arasında yazmış olduğunu belirtmiştik. Bugünkü izlencemizin ilk yapıtı olarak; Maurice Ravel'in dolaylı olarak Schoenberg etkisiyle yazdığı Üç Mallarme Şarkısı'nı sunacağız. Ravel'in 1913 yılında yazdığı Üç Mallarme Şarkısı'ndaki şiirlerin başlıkları şöyle:
1. Soupir/İççekme
2. Placet futile/İşe yaramaz arzuhal
3. Surgi de la croupe et du bond/Terkiden, zıplayıştan kurtulmuş.
Soprano Felicity Lotte'a Paris Oda Orkestrası sanatçıları eşlik ediyor.
KÜĞ (MÜZİK) : M. Ravel – Mallarmé Şarkıları (11'34")
Şimdi de İgor Stravinski'nin 1913 yılında yazdığı "Üç Japon Şarkısı"nı ve hemen ardından 1914'te "Pribautki" başlığı altında, halk şiirleri üzerine yazdığı "hoşagider/sevimli" olarak tanımladığı dört şarkısını sunacağız. Üç Japon Şarkısının başlıkları şöyle:
1. Ozan Akahito'dan "İnelim Bahçeye"
2. Ozan Mayatsumi'den "Nisan Geliyor"
3. Ozan Tsaraiuki'den "Nedir Uzaktan O Denli Ak Görünen?"
Bu üç Japon şiirinin ardından dinleyeceğiniz Rus halk şiirleri üzerine yazılan dört "hoşagider/sevimli" şarkıların başlıkları da şöyle:
1. Armand Amca
2. Fırın
3. Albay
4. Yaşlı adam ve tavşan
Üç japon şarkısı ve ardından dört sevimli şarkıyı soprano Lydia Davidova'dan oda orkestrası eşliğinde dinleyeceğiz.
KÜĞ (MÜZİK) :İ. Stravinski – Japon Şarkıları, Hoşagider Şarkılar (10'00")
Stravinski'nin ilk seslendirilişi fırtınalar yaratmış olan "Bahar Ayini " yapıtından sonra özgünlüğünü, öncülüğünü yitirdiği, giderek yeni klasikçilik akımı içinde eski ustalara öykünmeyle yetindiği, çığır açıcı yeni hiçbir yapıt ortaya koyamadığı epeyce yazılmış, söylenmiştir. Bunu, "Bahar Ayini"nin gördüğü tepkiden ürküntüye düşmeye bağlayanlar olduğu gibi, özgün esin tükenmesine karşılık başka ustaların verimlerinden yararlanarak taklit yapıtlar ortaya koymakla tükenmişliğini gizlemeye kalkıştığını öne sürenler de olmuştur. "Bahar Ayini" Stravinski küğünün doruk noktalarından birisidir. Ateşkuşu-Petruşka-Bahar Ayini sıralamasında; ezgisel yürütümün parçalanarak, örge bölümcüklerin tartısallığı öne çıkarma tutkusunun sıra taşları olarak görebiliriz. Bu yönlenme yalnız bu üç yapıtla sınırlı kalmamıştır. Stravinski'nin esin kökeninin Rusya'ya bağlı olduğu 1901'den 1919 yılına dek süren birinci döneminde ortaya koymuş olduğu öteki yapıtları; 1908-1914 yılları arasında yazmış olduğu "Bülbül" operasında, 1915-1916 yılları arasında yazdığı "Tilki" Oda Operasında, 1914-1923 yılları arasında ortaya çıkan ''Düğünler'' adlı balesinde de tartısallık amacına bağlı kaldığını görürüz. 1919 yılından 1953'e dek süren ikinci döneminde Stravinski verimindeki esin kaynağını değiştirmiş olarak karşımıza çıkar. 1919 yılında yazdığı "Pulcinella" balesinin en açık biçime belirlediği yön; kaynak ezgiselliğin eski ustaların yapıtlarından alıntılar/biçimler/biçemler almaya yönelmiş olduğudur. "Pulcinella" bale küğünde Stravinski, Pergolesi'den aldığı ezgilerle, yazılmış bir küğ üzerine yeni/kendisinin olan bir küğ yaratımını önceler. 1919'dan 1953'e dek sürecek bu ikinci dönemde tartısallık anlayışı; birincil öge olma önemini, çıplaklığını/ilkelliğini yitirmiş, ezgiyle bütünleşme/bağımlaşma yoluna girmiştir. Böylece "Yeni Klasikcilik" akımı içinde, eski ustaların/tuttuğu bağdarların ezgilerinden yararlanarak, çok kez eskiden yazılmış bir küğ üzerine kendince uygun gördüğü uyum ve tartı kurgusunun eklenmesiyle eski küğü yeniden yazmayı öngörür. Böylece "Pulcinella" yapıtında Pergolesi'yi, "Perinin Öpüşü" balesinde Çaykovski'yi, "Kart Oyunu" balesinde Rossini'yi ele almış, Piyano ve Üflemeler Orkestrası için Konçerto'da J.S.Bach'dan esinlenmiş, bu küğlere kendi tümce anlayışını, kendi uyum anlayışını ve kendi girdi/kontrapunt anlayışını ve tartımlılığını eklemiş bir Stravinski küğüyle karşılaşırız. Stravinski, bu küğlerinde resim sanatında gördüğümüz; Collage/Yapıştırma yöntemine uygunluk içindedir. Bu yönden bakınca Picasso'nun resimde yaptığını Stravinski'nin küğde yapmış olduğunu söyleyebiliriz. İki sanatçının da; parçalayıp, yeniden "kendince" bütünleştirme anlayışında benzeyişme, yaklaşıklık vardır. Stravinski, 1913'te "Bahar Ayini"ninde tartımı küğün en çarpıcı, birincil ögesi olarak öne çıkardığı dönemde, 1901'de başlamış olduğu "Bülbül" operasını da yazıyordu. Yapıtını 1914'te bitirdiğinde Birinci Dünya Savaşı başlamıştır. Savaş, orkestraların kadrolarını zayıflatmıştır... Geniş kadrolu orkestra yapıtları yerine daha küçük kadrolu, oda küğü toplulukları için yapıt ortaya koymak seslendirilme yönünden daha elverişlilik göstermektedir.
Stravinski 1915 - 1916 yılları içinde bir Rus söylencesine dayanan "Çerinin/Askerin Öyküsü" yapıtını yazar. Stravinski'nin anlattığı Rus söylencesine göre cönkü İsviçreli Ozan Ramuz yazar. Konu, evine dönen bir askerin elindeki kemana göz koyan şeytanla pazarlığa girişen askerin şeytana sattığı kemana karşılık aldığı yeni yaşamının gerçek dışına kaymasını betimler. Bir anlatıcı öyküyü anlatır. Konunun gerektirdiği yerlerde, sonradan ardış/Suite durumuna sokulabilecek yönde küğ parçaları bulunur. Bunlar; bir keman, bir klarinet, bir fagot, bir kornet, bir trombon, bir kontrabas ve vurma çalgılarla seslendirilir. Ancak yapıtın daha sonra ardış/suite olarak değişik düzenlemeleleri yapılmıştır.
Bizim size şimdi dinleteceğimiz beş bölümlü ardış, keman, klarinet ve piyano için yapılmıştır. Klarineti Walter Boeykens, kemanı Marjeta Korosch, piyanoyu Robert Groslot çalmaktadır. Bölümler şöyledir:
1.Askerin marşı
2.Askerin kemanı
3.Küçük Dinleti /Konser
4 Tango, Vals-Ragtime
5.Şeytanın Kırını/dansı
KÜĞ (MÜZİK): Stravinski – Çerinin Öyküsü (14'26")
Stravinski 1919 yılında yalkın klarinet için üç parça yazmıştır. Tüm usta klarinetçilerin seslendirmeyi benimsedikleri bu çok kısa ama hüner isteyen parçacıkları Walter Boeykens'in klarinetinden sunuyoruz.
KÜĞ (MÜZİK): Stravinski – Klarinet için 3 parça (4'04")
"Bahar Ayini"nden sonra 1914'te başlayıp ancak 1923 yılında bitirebilmiş olduğu, Rus düğünlerinde görülen/görülebilir olaycıkları özümseyen, yalkıcılar, koro, dört piyano ve vurma çalgılar için yazdığı "Les Noces/Düğünler" adlı yapıtını dinleteceğiz. Soprano Mireille Quercia/ Sharon Cooper/mezzosoprano,/Pierre Capelle/tenor,/Pali Marinov/bas,/Çağdaş Koro/Strasbourg Vurmaçalgılar Topluluğu ile Roland Conil, Raffi Arzoumanian-Jeanine Vieuxtemps, Jacques Raynaut piyanolarda, yapıtı Roland Hayrabedian yönetiyor.
KÜĞ (MÜZİK): Stravinski – Les Noces/Düğünler (23'13")
Not: Tekrar yayında kısaltılmış olan programın ses kaydında Çerinin Öyküsü yayınlanmamıştır.
