Arnold Schoenberg 1913 yılında hem Op.22 Orkestra eşlikli dört şarkı adlı yapıtına hem de Yakup'un Merdiveni adlı oratoryosuna başlamıştı. Bunlardan Op.22 dört şarkı bitirdi. Geçen izlencemizde bu şarkıları dinletmiştik. Bugünkü izlencemizde yer alan Yakup'un Merdiveni adlı oratoryosunu ise bitirememiştir. Yapıtı üzerinde daha kaç yıl çalıştığını da bilemiyoruz. 1921 yılına kadar yaptığını bitirmeye uğraştığı, ondan sonra bitirme uğraşından vazgeçerek bitmemiş olarak bıraktığı söylenmişse de kesinlik taşımaz. Kesin olan yön, Yakup'un Merdiveni adlı oratoryosunda Schoenberg'in dengeserlik dışı/atonal küğ anlayışından dizisel yöntemin kurallarını çıkarmaya çalıştığı döneminin en dikkate eğer ürünlerinden oluşudur.
Schoenberg 1914 yılından 1923 yılına dek yeni hiçbir yapıt ortaya koymaz. Küğbilimciler onun suskuyla geçen bu dokuz yılını 1923 yılında dizisel yöntemin kurallarını açıklayacağı kitabının hazırlandığı bir düşünce dönemi olarak belirtmek isterler genellikle. Değerli küğbilimcimiz Sayın Leyla Pamir, Schoenberg'in Yakup'un Merdiveni yapıtı için şunları yazmıştır kitabında:
1921 yılında tamamlanmadan bırakılan Yakup'un Merdiveni, aynı zamanda 12 ses yolunun ve kuramlarının da bir arayışıdır. Yapıttaki melek Cebrail'in sözleri belki de bu yeni yolun ifadesiydi: "Sağa ya da sola, öne ya da arkaya, yukarı ya da aşağı bakmadan, daha ne kadar zaman gidilecek diye sormadan, yürümelidir". Yakup'un Merdiveni'ndeki melek Cebrail de kendi iç dünyasının bir parçasıydı. Cebrail'in insanlıkla bütünleşme arzusu bestecinin de ana temasıydı ve Schoenber kendisini de bu ana temanın bir çeşitlemesi olarak görüyordu. Cebrail gibi acılardan arınabilmek için her şeyi sonuna kadar aramak, yaratma edimini en yoğun hâle getirmek zorundaydı Schoenberg. Birbiriyle ilintili oniki sesle besteleme yönteminden Schoenberg Armoni Bilgisi'nin 1923'teki üçüncü baskısında şöyle söz eder: "On iki sesle Alman müziğinin gelecek yüz yılını güvence altına aldım. 1921 ile 1923 arasında bestelediğim Op.23 piyano parçalarında motifleri bilinen yöntemlerin dışında on iki sesli dizinin içinde de kullandım. Bu dizinin içinden yeni motifler, temalar, eşlikler ve akorlar elde ettim. Op.24 Serenat'ın Sone bölümünün oniki ses tekniği henüz ilkel olmakla beraber gerçek bir on iki ses parçasıdır. Yakup'un Merdiveni'nden sonra bu on iki ses denemelerine ilk kez 1921'de Op.25 Piyano Süitinde başlamıştım. İki yapıtta da farkına varmadan girmiş olduğum bu yol bana amacımın gerçek anlamını açıkladı: Düzen ve kural. Bu yol, yeni ve daha sağlam bir düzene atılan adımdır.
Schoenberg'in sözlerinde geçen dizisel yönteme geçiş döneminin mirengi taşları sayacağımız söz konusu yapıtları sırasıyla sunacağız. Önce 1913'te başlanıp bitirilemeden kalmış, bu nedenle opus sayısı alamamış Yakup'un Merdiveni Oratoryosunu dinleyeceğiz.
Siegmund Nimsgern, Mady Mesplé, Paul Hudson, Ian Partridge, John Shirley-Quirk, Kenneth Bowen, BBC Korosu söylüyorlar; BBC Senfoni Orkestrasını Pierre Boulez yönetiyor.
MÜZİK: Yakup'un Merdiveni (47'29")
Not: Bu bölümün orijinal metni bulunamadığından tekrar yayınlanışında kullanılan kısaltılmış metni bloga alınmıştır.
