Çağlar ve Müzik - 92

Bölüm 92 / Orijinal Yayın Tarihi: 29 Ekim 2000

Sayın dinleyiciler; geçen hafta başlamış olduğumuz ABD'li bağdar Georg Crumb (Corc Kram)la ilgili izlencemizi bugün tamamlayacağız.
Crumb'dan dinleteceğimiz ilk yapıt, onun 1971 yılında balinalar üzerine yazmış olduğu "Vox Balanae/Balina Sesleri" olacak. Yapıtı Zizi Mueller flütüyle, Fred Sherry çellosuyla, James Gemmell piyanosuyla seslendiriyorlar.

MÜZİK : Crumb - Vox Balanae (20'13")

Crumb(Kram) 1979'da o yılın paskalyasını kutlamak için yalnız piyanoda çalınmak üzere Küçük Ardış/Suite'i yazmış. Yedi bölümcüklü ardış Ziyaret'le başlar, Çocuk İsa'ya Ninni ikinci parçadır. Üçüncüsü Çobanların Noel'i, dördüncüsü Tapınma, beşincisi Doğum Kırını/dansı, altıncısı Kutsal Geceye Övgü, sonuncusu Çanların Şenliği.
Yapıtı Lambert Orkis piyanoda seslendiriyor.

MÜZİK : Crumb - Küçük Ardış (14'58")

Üçüncü yapıtımız yine 1979'da yazılmış olan Apparition/ Görünme, Büyük ozan/Walt Whitman'ın başkan Lincoln'un öldürülmesiyle ilgili olarak yazmış olduğu şiir cönkü/metni oluşturuyor. Güçlendirilmiş piyano ve soprano için Yasıl Şarkılar ve seslendirmeler başlığını taşıyor. Altı şarkı ve arada araya giren üç kısa seslendirmeden oluşan yapıtı mezzo-soprano Jan DeGaetani (Can Dıgeytani) ile güçlendirilmiş piyanoda Gilbert Kalish (Cilbırt Kaliş) seslendiriyorlar.

MÜZİK : Crumb - Apparition (22'44")

Georg Crumb'dan sunacağımız son yapıt 1985 yılında yalkın flüt ve vurmalar için yazmış olduğu ldyl… Flütü Zizi Mueller, Vurmaçalgıları Gordon Gottlieb, Benjamin Herman, Stephen Paysen çalıyorlar.

MÜZİK : Crumb – Idyll (9'37")

Çağlar ve Müzik - 91

Bölüm 91 / Orijinal Yayın Tarihi: 22 Ekim 2000

Sayın dinleyiciler; bugünkü ve gelecek haftaki izlencemizde sizlere ABD'li bağdar George Crumb (Corc Kram)ı yapıtlarıyla tanıtmaya çalışacağız.
Crumb(Kram) 1929 yılında Doğu Virjiya'da Çarliston kentinde doğmuş. İllinois(İlinoy) Üniversitesinde küğ eğitimi görmüş. Daha sonra Almanya'ya giderek Berlin'de Boris Blacher'in öğrenciliğini yapmış. 1959'da doktorasını vermiş. 1965'de Pennsylvania(Pansilvanya) Üniversitesinde profesör olarak öğretim görevlisi olmuş. 1969'da ABD'de Pulitzer küğ ödülünü, 1971'de Paris'de her yıl yapılan Uluslararası Çağdaş Küğ Rostrum'unda birincilik ödülünü kazanmış. 1970 yılından başlayarak ünü tüm dünyada yaygınlaşmış, ABD'nin çağdaş küğ yaşamında başta gelen öncü bağdarlarından birisi olarak tanınır olmuş. Crumb(Kram)ın küğü temelde ezgisel ve ezgileri dengeserlik / tonalite sınırları içinde sayılır. Ne ki çoğu kez barok veya romantik bağdarlardan alıntıladığı ezgileri bir araya getirdiği•değişik ve değiştirimli uyumsal sesler içinde işittirir, böylece seçilmiş ezgi, kaynağının çok uzağında, çok ötesinde bir tınıya ve anlatıma ulaşır. Yapıtlarının pek çoğu ır/insan sesi için yazmıştır. Irı kullanışı çok titreşimli, zengin söyleyiş başkalaşımlarını içerir. Çoğu kez sözcüklerin hecelerini birbirinden ayırarak gergin tınılı, yinelemeli haykırışlar veya kaydırmalarla sözcüğün anlamını duyulana göre çoğaltır. Böylece temelinde, dengeser duran bu küğ, seslerin güçlendirici/yükselticiler aracılığıyla tüm selenleriyle birlikte duyulup yankılanmasının getirdiği katkı ses değiştirimleriyle bir tür gizemselliğe ulaşır.
Georg Crumb (Core Kram)ın yapıtlarından sunacağımız ilk örnek, 1968 yılında ünlü İspanyol ozanı Federico Garcia Lorca'nın şiirleri üzerine yazmış olduğu "Ölümden şarkılar, vızıltılar ve yansımalar" Bariton Sanford Sylvan, David Starobin'in elektrikli gitarı, Donald Palma'nın elektrikli kontrabası, Aleck Karisg'in elektrikli piyano veya çembalosu, Daniel Druckman ile Eric CharIston'un vurma çalgıları eşliğinde söylüyor.

MÜZİK : Crumb - Songs,Drones… (25'10")

Crumb'dan şimdi sunacağımız yapıt, "Kara Melekler" 1970'de Vietnam savaşının korkunçluğu, anlamsızlığı ve acısı üzerine Elektriksel aygıtlarla güçlendirilmiş Yaylı Çalgılar Dörtlüsü içindir. Birbirini izleyen üç bölümden oluşur. Gidiş – Yokoluş – Dönüş… Dörtlünün çalıcıları kendi çalgılarıyla birlikte yeri geldikçe vurma çalgılarını da kullanacaklardır. Crumb'un "Kara Melekler" başlığını taşıyan bu çok ünlü dörtlüsünü Brodsky Dörtlüsünden dinleyeceksiniz.

MÜZİK : Crumb - Kara Melekler (22'20")

Crumb'dan bugün dinleteceğimiz üçüncü yapıt; 1974 yılında 2 güçlendirilmiş piyano ve vurma çalgılar için yazmış olduğu Summer Evening (Samır İvning) Yaz Akşamı veya öteki adıyla Makrokosmos III başlıklı yapıtından üç parça olacak. Parça başlıkları şöyle: Gecesel Sesler - Başıboş Dolaşım - Gelipçatma.
Amplifikatörle güçlendirilmiş piyanoları Barbro Dahlman ile Ingrid Lindgren çalıyorlar. Vurma çalgıları ise Seppo Asikainen ile Rainer Kuisma seslendirecekler.

MÜZİK : Crumb - Makrokosmos III'den 1.2.3. parçalar. (26'08")

Çağlar ve Müzik - 90

Bölüm 90 / Orijinal Yayın Tarihi: 15 Ekim 2000

Sevgili dinleyiciler; bugün, Bulgar kökenli ABD'li bağdar Henri Lazarof'u tanıtatcağız. Lazarof 1932 yılında Sofya'da doğmuş. 1959'a kadar Sofya'da, Kudüs'te, Roma'da küğ eğitimini sürdürdü. 1959'da ABD'e yerleşerek Kaliforniya Üniversitesi Küğ Fakültesinde öğretim üyeliğine başladı. Çağdaş ABD küğünün araştırmacı bağdarlarındandır. 1962'de Viyola Konnçertosu, Monaco Uluslararası bağda yarışmasında birincilik ödülü almıştır. 1959'da Boston Sanat Şenliklerinde, 1966'da Milano La Scala yarışmasıda, 1969'da Koussevitzky yarışmasından da ödüller almış. Yapıtlarının küğsel dokusu günün geçerli gözde akımlarına uygunluk göstermesine karşın sert, katı ve kesin söyleyiş biçemiyle kendini ayırt ettirir. Yapıtlarının büyük çoğunluğu konçerto niteliği taşır. Bu nedenle de yazılışı olduğu kadar seslendirilişi de. çokca ustalık/hüner isteyen sayfalarla bollukla karşılaşılır. Tüm bu bilgece yazılmış sayfalarda -bize göre kimi kez bir gülümseyiş eksikliği, başıboşca ama candan bir yaklaşımın sıcaklığının bulunmayışı –azar azar kendini belli eder. Sık olmasa da kimi yapıtlarında bu sertliğini aşarak bir gülümseyiş estirdiği görülür.
Lazarof'dan ilk dinleteceğimiz yapıt; Canti/Şarkılar. Eşliksiz koro için Lazarof'un kendi yazdığı şiirler üzerine 1971'de yazılmış. Roger Wagner (Racır Wagner) Korosunu RaWgner yönetiyor.

MÜZİK: Lazarof - Canti (16'24")

İkinci yapıtımız 1972-1973 yıllarında yazılmış, yalkın trompet ve orkestra için Spectrum/Tayf başlıklı yapıt. Thomas Stevens trompet çalıyor, Lazarof yönetimindeki Utah Senfoni Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK: Lazarof – Spectrum (13'53")

Üçüncü yapıtımız 1977'de yazmış olduğu üç bölümlü Orkestra Konçertosu. Baltimore Senfoni Orkestrasını yine Lazarof kendisi yönetiyor.

MÜZİK: Lazarof - Orkestra Konçertosu (20'33")

Lazarof'dan dinleteceğimiz son yapıt: Sertliğinin yumuşamış göründüğü bir yapıt olan 1973'de yazmış olduğu iki bölümlü Flüt Konçertosu. Flütü James Galway (Ceyms Gelvey) çalıyor. Lazarof yönetimindeki Londra Yeni Filarmoni Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK: Lazarof - Flüt (18'32")

Çağlar ve Müzik - 89

Bölüm 89 / Orijinal Yayın Tarihi: 8 Ekim 2000

Sayın dinleyiciler; bugün sizlere tanıtmaya çalışacağımız ABD'li bağdar çağdaş küğ tarihi kitaplarında ya da Ansiklopedilerde adına hemen hemen hiç yer verilmemiş bir bağdar: 1927 yılında Şikago'da doğmuş olan John Downey (Con Dauney). Çağdaş küğ yazarlarının, küğbilimcilerin bu ada karşı neden bu ölçüde ilgisiz kalmış olduklarını biz açıklayabilecek durumda değiliz. Oysa küğsel etkilikler yönünden bir hayli de ödül almış olan bir bağdar. Şikago Küğ Koleji'nde eğitim görerek caz piyanoçaları oluyor. Kimi caz topluluklarında çalıyor. Vittorio Rieti ve Rudolph Ganz'dan eğitiminde yararlanmış. Sonra Fulbright Vakfı bursuyla Fransa'ya Paris'e gitmiş Ecole Normal'de, Paris Konservatuvarında, Sorbonne'da Honegger, Milhaud, Messiaen, Nadia Boulanger'den küğ, Jacques Chailley (Jak Şelli) ve Constantin-Brailliu (Konstantin Brailaiu)dan etnomüzikoloji, Vladimir Jankelevitch'den felsefe dersleri almış. Sonunda konservatuvarın bağdama bölümünü bağdama ödülünü kazanarak Sorbonne'u Onursal Doktorluk sanını alarak bitirmiş. ABD'e dönünce 1964'te Wisconsin-Milwaukee Üniversitesi Küğ Bölümü başkanlığına getirilmiş. Hiç bir -isme(izm)in ardında olmadığını belirten Downey'in yapıtlarında yer yer dengeserliğe gidecekmiş görünüşü veren yerlerle karmaşık bir polifoni çoğu kez bir birini izler ya da birlikte çok akıcı, renkli ve zengin bir uyum oluşturarak değişebilir parçalar olarak bir birlerini izlerler. Yapıtlarının hiç birinde bilinen biçimlere oturuşmuşluk yoktur. Sık sık kökenindeki caz tinini göstermekten geri kalmayan Downey'in yeni bir çığır açmak ardında koşmadığı kesindir. Ancak söylemek istediklerini kendisinin olan diri, çok renkli, çekici bir dille söylediği de kesindir. Çağdaş ABD'li bağdarlardan söz ederken Downey'den hiç söz etmeden geçmek çok haksızca bir davranış olur göründüğü için, kitaplarda kendisinden yeterince söz edilmese de; birkaç yapıtıyla olsun onu bizim küğsever dinleyicimize tanıtmayı uygun gördük. Yanılmadığımızı, ilgi toplayacağını umarız.
Downey'den dinleteceğimiz ilk yapıt:Yalkın Obua, Çembalo ve Yaylılar Orkestrası için 1987'de yazmış olduğu "Discourse/Söylev" - Obua:.Han de Vries, Çembalo: John Downey Londra Senfoni Orkestrasını Geoffrey Simon yönetiyor.

MÜZİK : Downey – Discourse (17'45")

Downey'den ikinci yapıtımız; Uzayın Ucu/The Edge of Space/Fagot ve Orkestra için Fantazi başlığını taşıyor.Fagotu Robert Thompson (Rabırt Tamson), Londra Senfoni Orkestrasını Geoffrey Simon yönetiyor.

MÜZİK : Downey - The Edge of Space (19'36")

Son yapıtımız yine 1987'de yazılmış Kontrabas ve Orkestra için Konçerto. Moderato e poco rubato / Larghetto / Allegretto / Finale buyurgulu dört bölümlü yapıtda kontrabası Gary Karr (Geri Kar) çalıyor. Geoffrey (Cofrey) Simon Londra Senfoni Orkestrasını yönetiyor.

MÜZİK : Downey - Kontrabas Konçertosu (31'22")

Çağlar ve Müzik - 88

Bölüm 88 / Orijinal Yayın Tarihi: 1 Ekim 2000

Sayın dinleyiciler;Bugün, ABD'nin çağdaş küğ tarihinde yer edinmiş iki bağdarı tanıtmaya çalışacağız. İlk tanıtacağımız bağdar aynı zamanda küğ/çoksesli müzik kuramcısı ve ABD'de ilk elektronsal küğ ve dizisel küğ yöntemiyle yapıtlar vermiş olan Milton Babitt.
10 Mayıs 1916'da Filadelfiya'da doğmuş. Matematik ve küğ eğitimi görmüş. 1938'de Princeton Üniversitesi Küğ, Fakültesinde öğretim üyeliğine başlamış.
Milton Babitt'den ilk dinleteceğimiz dizisel yöntemle yazılmış kısa bir piyano parçası: 1938'de yazmış olduğu "Playing of Time".
Piyanoyu Alan Feinberg çalıyor.

MÜZİK : Babitt - Playing of Time (3'01")

Şimdi dinleyeceğiniz piyano parçası,12 sese göre yazılmış bir Tango. Yazılışı 1984 yılı. Piyanoyu yine Alan Feinberg çalıyor.

MÜZİK : Babitt - It Takes Twelve .. Tango (2'31")

Babitt'den sunacağımız son parça; Yaylılar Orkestrası ve Teyp için 1967'de yazılmış olan "Correspendences (Körüspandıns)/Karşılıklılıklar". Şikago Senfoni Orkestrasını James Levine(Ceyms Livayn) yönetiyor.

MÜZİK : Babitt - Correspondences (10'06")

Şimdi tanıtacağımız bağdar; ABD'e sonradan gelip yerleşmiş Alman kökenli Lukas Fosso. 15 Ağustos 1922'de Berlin'de doğmuş. 1937'de ailece ABD'e göç edinceye değin Berlin ve. Paris konservatuvarlarında eğitim görmüş. ABD'e geldikten sonra Filadelfiya Curtis Enstitüsünde öğrenimini sürdürmüş. Son olarak Yale Üniversitesinde Paul Hindemith'le çalışmış.
Lukas Foss'dan sunacağımız ilk yapıt 1948'de yazmış olduğu Capriccio… Çelloyu Yehuda Hanani, piyanoyu Michell Levin (Mişel Löven) çalıyorlar.

MÜZİK : Foss - Capriccio (5'55")

İkinci örneğimiz 1967 yılında, yığınsal. küğ anlayışıyla yazılmış bir deneme: Non-Improvisation/Doğaçlamasız, Doğaçlama Dışı. Orgun tüm seslerine basılı olduğu süreğen-karmaşık havanın gerisinde Lukas Foss, piyanoda Bach seslendiriyor.
Bir klarinet ve çello inilti sesleri çıkarıyorlar. Tüm parçada olan bu. Ne ki yaratılan kaos karşısında Bach'ın yalın ezgiselliği hem şaşırtıcı, düşündürücü hem de umulmadık bir etkilenmeyi getiriyor.

MÜZİK : Foss - Non-Improvisation (10'00")

1972. yılında "Orpheus ve Euridice"yi yazmış Lukas Floss. Monteverdi'nin ünlü operası esin kaynağı olmuş. İki keman ve orkestra için olan bu yapıtı kemanlarda Yehudi Menuhin ile Eona Michell'den Lukas Foss yönetimindeki Brooklyn Filarmoni'den dinleyeceksiniz.

MÜZİK : Foss - Orpheo ve Euridice (21'.31")

Lukas Foss'dan sunacağımız son yapıt, dört bölümünün her biri bir Rönesans bağdarının ezgisine dayandırılmış, 1986'da yalkın/solo flüt ve orkestra için yazmış olduğu "Rönesans Konçertosu".
Flütü Carol Wincenc (Keril Hvaunsenk) çalıyor. Brooklyn Filarmoni Orkestrasını yine Lukas Foss yönetiyor.

MÜZİK : Foss - Rönesans Konçertosu (18'32")

Çağlar ve Müzik - 87

Bölüm 87 / Orijinal Yayın Tarihi: 24 Eylül 2000

Sayın Dinleyiciler; bugünkü izlencemize geçen hafta ilk bölümünü ve ikinci bölümünün baş kısmını vermiş olduğumuz, Leonard Bernstein (Lenırt Börnstin)in Kaddish adlı üçüncü senfonisinden kalan 2. bölümün yarısı ve üçüncü bölümünü sunuyoruz. Soprano Monserrat Caballé (Monsra Kabaye) konuşmacı Michael Wager (Maykıl Veycır), Viyana Gençler Korosu ve Leonard Bernstein (Lenırt Börnstin)in yönettiği İsrail Filarmoni Orkestrasından dinleyeceksiniz.

MÜZİK: Bernstein - 3. Senfoninin kalanı (diskte 3,4,5,6,7 numaralar ) (31'21")

Şimdi sunacağımız yapıt Bernstein'in Orkestra Konçertosu. Yapıt ikinci bir ad olarak Jübile (ellinci yılı kurlama) oyunları adını taşımaktadır. 1986-1989 yılları arasında yazılmıştır. İsrail Filarmoni Orkestrasını yine Bernstein yönetiyor.

MÜZİK: Bernstein - Oda Konçertosu (30'00")

Bernstein'den sunacağımız son dört şarkıyı, onun çok ünlü Batı Yakasının Öyküsü adlı küğlü oyunundan seçtik. 1. Perdeden Tony'nin söylediği "Maria" yine bu perdeden Tony ve Maria'nın birlikte söyledikleri "One Hand, One Hearth", ikinci perdeden "Somewhere" ve Anita ile Maria'nın birlikte söyledikleri "A Boy Like That" şarkılarını dinleyeceksiniz. Bernstein yönetimindeki orkestranın eşliğinde Tony'i tenor Jose Carreras, Maria'yı Kiri Te Kanawa, Anita'yı Tatiana Trojanos seslendirecekler. Somewhere'i ise Mailyn Horne seslendiriyor.

MÜZİK: Bernstein - Batı Yakasının. Öyküsü (diskte 10,14,21,24 numaralar) (13'21")

Çağlar ve Müzik - 86

Bölüm 86 / Orijinal Yayın Tarihi: 17 Eylül 2000

Sayın Dinleyiciler; bugün tanıtacağımız bağdar, orkestra yöneticisi, piyanoçalar, bağdar olarak ABD'nin adından en çok söz edilmiş bağdarlarından Leonard Bernstein (Lenırt Börstin).
1918'de Massachusetts'e bağlı Lawrence'de doğdu. 1935-1939 yılları arasında Harward'da Walter Piston, E.B.Hill'den öğrenim görd. Ardından Filadelfiya'daki Curtis (Körtis) Küğ Enstitüsüne girerek, Isabelle Vengerova'dan piyano,Fritz Reiner'den yöneticilik, Randall Thompson'dan orkestralama dersleri aldı. 1942'de Koussevitzky'e yardımcı oldu. 1943'de New York Filarmoni'ye yardımcı yönetken atandı. Bu orkestranın baş yönetkeni olan Bruno Walter'in birden rahatsızlanması nedeniyle kısa sürede hazırlanarak 14 Kasım'da hayli güç olan izlenceyi başarıyla. Yönetti. Bunun üzerine birçok büyük orkestraya konuk yönetken olarak çağrıldı. 1944'de Ocak ayında Pittsburgh orkestrasıyla sunduğu 1. senfonisi "Yeremya" ile "New York Küğ Eleştirmenleri Halka"sının ödülünü kazandı. İkinci Senfonisi 1949 yılı Nisan ayında kendisinin piyanoda yalkıcı olarak katılmasıyla Kouusevitzky yönetiminde Boston Senfoni orkestrasınca seslendirildi.
1957'de "Batı Yakasının Öyküsü" adlı Küğsel oyunu büyük başarı kazandı.
Bernstein (Börnstin) 1970'de New York Filarmoni'nin baş yönetkenliğinden ayrıldı. Bundan sonra çeşitli ülkelerde konuk yönetken olarak kendini gösterdiyse de çalışmalarının ağırlığını bağdamaya yönlendirdi. 14 Ekim 1990'da New York'da öldü'.
Bernstein' in (Börnstin) küğü iki yönlü gelişim gösterir: Sahne yapıtlarında genellikle caz küğünün kaynak oluşturduğu biraz yelincek küğ'e yönelen bir akıcılığı yeğlediği görülmesine karşın, çoğu kez şarkılarının ezgiIemesinde senfonisel küğü çağrıştıran; duyarlı, hünerli, yapısallığı elden bırakmadığı çarpıcı bir söyleyişi öne çıkardığı hemen kendini belli eder.
Senfonisel yapıtlarına gelince, bunların çoğunda İbrani ezgiselliğinin yanı sıra Bach'dan başlayarak, Mahler'e, Britten'e, Stravinski'ye hatta kimi yerde Schoenberg'e, Berg'e değinmeleri usa getiren güçlü bir seçkicilik anlatım parlaklığı ilgiyi diri tutar.
İki izlence ayırmış olduğumuz Bernstein (Börnstin) den sunacağımız ilk örnek, onun çok ilgi toplamış, beğenilmiş üç senfonisinden birincisi olacak. "Yeremya" başlığını da taşıyan birinci senfoni 1942'de yazılmış.
Mezzo soprano Christa Ludwig ve Bernstein(Börnstin)yönetimindeki İsrail Filarmoni Orkestrasından dinleyeceksiniz.

MÜZİK : Bernstein - 1. Senfoni (Yeremya) (28'34")

Bernstein (Bömstin)den dinleteceğimiz ikinci yapıt; adını "Kuşku veya Erinçsizlik Çağı" diye çevirebileceğimiz İkinci Senfoni. 1947-1949 yılları arasında yazılmış,ancak 1965'de yeniden gözden geçirilmiş. İki bölümlü olan yapıtta, yalkın piyanoyu Lukas Foss çalıyor. İsrail Filarmoni Orkestrasını Bernstein(Börnstin) yönetiyor.

MÜZİK : Bernstein – 2. Senfoni (27'16")

Şimdi sunmak istediğimiz yapıt, Bemstein'in "Kaddish/Takdis etme - Kutsama" adlı üçüncü senfonisi. Bize ayrılan sürenin yetmezliğini gözönünde bulundurarak Senfoninin ilk bölümü ile ikinci bölümün başlangıcını sunabileceğiz. İkinci bölümün kalan kısmıyla üçüncü bölümü gelecek izlencemizde vermeye çalışacağız. Üçüncü Senfoni 1963'de yazılmış. 1977'de gözden geçirilmiş. 3. Senfoni de soprano Monserrat Caballe(Monsera Kaaye) ile konuşmacı olarak Michael Wager (Maykıl Veycır) yer almakta, Viyana Gençler Korosu ve İsrail Filarmoni Orkestrasını Bernstein yönetmektedir.

MÜZİK: Bernstein - 3. Senfoni'den 1, bölüm ve 2. bölümün başı (13'48")

Bernstein'in "Takdis etme" adlı üçüncü senfonisinin ilk bölümü ile ikinci bölümün başlangıcını dinledik. İkinci bölümün kalan kısmıyla üçüncü bölümü gelecek programımızda vermeye çalışacağız.