Çağlar ve Müzik - 87

Bölüm 87 / Orijinal Yayın Tarihi: 24 Eylül 2000

Sayın Dinleyiciler; bugünkü izlencemize geçen hafta ilk bölümünü ve ikinci bölümünün baş kısmını vermiş olduğumuz, Leonard Bernstein (Lenırt Börnstin)in Kaddish adlı üçüncü senfonisinden kalan 2. bölümün yarısı ve üçüncü bölümünü sunuyoruz. Soprano Monserrat Caballé (Monsra Kabaye) konuşmacı Michael Wager (Maykıl Veycır), Viyana Gençler Korosu ve Leonard Bernstein (Lenırt Börnstin)in yönettiği İsrail Filarmoni Orkestrasından dinleyeceksiniz.

MÜZİK: Bernstein - 3. Senfoninin kalanı (diskte 3,4,5,6,7 numaralar ) (31'21")

Şimdi sunacağımız yapıt Bernstein'in Orkestra Konçertosu. Yapıt ikinci bir ad olarak Jübile (ellinci yılı kurlama) oyunları adını taşımaktadır. 1986-1989 yılları arasında yazılmıştır. İsrail Filarmoni Orkestrasını yine Bernstein yönetiyor.

MÜZİK: Bernstein - Oda Konçertosu (30'00")

Bernstein'den sunacağımız son dört şarkıyı, onun çok ünlü Batı Yakasının Öyküsü adlı küğlü oyunundan seçtik. 1. Perdeden Tony'nin söylediği "Maria" yine bu perdeden Tony ve Maria'nın birlikte söyledikleri "One Hand, One Hearth", ikinci perdeden "Somewhere" ve Anita ile Maria'nın birlikte söyledikleri "A Boy Like That" şarkılarını dinleyeceksiniz. Bernstein yönetimindeki orkestranın eşliğinde Tony'i tenor Jose Carreras, Maria'yı Kiri Te Kanawa, Anita'yı Tatiana Trojanos seslendirecekler. Somewhere'i ise Mailyn Horne seslendiriyor.

MÜZİK: Bernstein - Batı Yakasının. Öyküsü (diskte 10,14,21,24 numaralar) (13'21")

Çağlar ve Müzik - 86

Bölüm 86 / Orijinal Yayın Tarihi: 17 Eylül 2000

Sayın Dinleyiciler; bugün tanıtacağımız bağdar, orkestra yöneticisi, piyanoçalar, bağdar olarak ABD'nin adından en çok söz edilmiş bağdarlarından Leonard Bernstein (Lenırt Börstin).
1918'de Massachusetts'e bağlı Lawrence'de doğdu. 1935-1939 yılları arasında Harward'da Walter Piston, E.B.Hill'den öğrenim görd. Ardından Filadelfiya'daki Curtis (Körtis) Küğ Enstitüsüne girerek, Isabelle Vengerova'dan piyano,Fritz Reiner'den yöneticilik, Randall Thompson'dan orkestralama dersleri aldı. 1942'de Koussevitzky'e yardımcı oldu. 1943'de New York Filarmoni'ye yardımcı yönetken atandı. Bu orkestranın baş yönetkeni olan Bruno Walter'in birden rahatsızlanması nedeniyle kısa sürede hazırlanarak 14 Kasım'da hayli güç olan izlenceyi başarıyla. Yönetti. Bunun üzerine birçok büyük orkestraya konuk yönetken olarak çağrıldı. 1944'de Ocak ayında Pittsburgh orkestrasıyla sunduğu 1. senfonisi "Yeremya" ile "New York Küğ Eleştirmenleri Halka"sının ödülünü kazandı. İkinci Senfonisi 1949 yılı Nisan ayında kendisinin piyanoda yalkıcı olarak katılmasıyla Kouusevitzky yönetiminde Boston Senfoni orkestrasınca seslendirildi.
1957'de "Batı Yakasının Öyküsü" adlı Küğsel oyunu büyük başarı kazandı.
Bernstein (Börnstin) 1970'de New York Filarmoni'nin baş yönetkenliğinden ayrıldı. Bundan sonra çeşitli ülkelerde konuk yönetken olarak kendini gösterdiyse de çalışmalarının ağırlığını bağdamaya yönlendirdi. 14 Ekim 1990'da New York'da öldü'.
Bernstein' in (Börnstin) küğü iki yönlü gelişim gösterir: Sahne yapıtlarında genellikle caz küğünün kaynak oluşturduğu biraz yelincek küğ'e yönelen bir akıcılığı yeğlediği görülmesine karşın, çoğu kez şarkılarının ezgiIemesinde senfonisel küğü çağrıştıran; duyarlı, hünerli, yapısallığı elden bırakmadığı çarpıcı bir söyleyişi öne çıkardığı hemen kendini belli eder.
Senfonisel yapıtlarına gelince, bunların çoğunda İbrani ezgiselliğinin yanı sıra Bach'dan başlayarak, Mahler'e, Britten'e, Stravinski'ye hatta kimi yerde Schoenberg'e, Berg'e değinmeleri usa getiren güçlü bir seçkicilik anlatım parlaklığı ilgiyi diri tutar.
İki izlence ayırmış olduğumuz Bernstein (Börnstin) den sunacağımız ilk örnek, onun çok ilgi toplamış, beğenilmiş üç senfonisinden birincisi olacak. "Yeremya" başlığını da taşıyan birinci senfoni 1942'de yazılmış.
Mezzo soprano Christa Ludwig ve Bernstein(Börnstin)yönetimindeki İsrail Filarmoni Orkestrasından dinleyeceksiniz.

MÜZİK : Bernstein - 1. Senfoni (Yeremya) (28'34")

Bernstein (Bömstin)den dinleteceğimiz ikinci yapıt; adını "Kuşku veya Erinçsizlik Çağı" diye çevirebileceğimiz İkinci Senfoni. 1947-1949 yılları arasında yazılmış,ancak 1965'de yeniden gözden geçirilmiş. İki bölümlü olan yapıtta, yalkın piyanoyu Lukas Foss çalıyor. İsrail Filarmoni Orkestrasını Bernstein(Börnstin) yönetiyor.

MÜZİK : Bernstein – 2. Senfoni (27'16")

Şimdi sunmak istediğimiz yapıt, Bemstein'in "Kaddish/Takdis etme - Kutsama" adlı üçüncü senfonisi. Bize ayrılan sürenin yetmezliğini gözönünde bulundurarak Senfoninin ilk bölümü ile ikinci bölümün başlangıcını sunabileceğiz. İkinci bölümün kalan kısmıyla üçüncü bölümü gelecek izlencemizde vermeye çalışacağız. Üçüncü Senfoni 1963'de yazılmış. 1977'de gözden geçirilmiş. 3. Senfoni de soprano Monserrat Caballe(Monsera Kaaye) ile konuşmacı olarak Michael Wager (Maykıl Veycır) yer almakta, Viyana Gençler Korosu ve İsrail Filarmoni Orkestrasını Bernstein yönetmektedir.

MÜZİK: Bernstein - 3. Senfoni'den 1, bölüm ve 2. bölümün başı (13'48")

Bernstein'in "Takdis etme" adlı üçüncü senfonisinin ilk bölümü ile ikinci bölümün başlangıcını dinledik. İkinci bölümün kalan kısmıyla üçüncü bölümü gelecek programımızda vermeye çalışacağız.

Çağlar ve Müzik - 85

Bölüm 85 / Orijinal Yayın Tarihi: 10 Eylül 2000

Sayın Dinleyiciler; ABD'li bağdarlardan 1912 doğumlu olmasına karşın, tanınması, değerlendirilmesi ancak 1980'den sonra gerçekleşebilmiş; Conlon Nancarow (Kanlon Nankarov)dan söz edecek, yapıtlarından örnekler sunacağız. Nancarow 1929-1932 yılları arasında Cincinnati (Sinsinnati) konservatuvarında eğitim gördü. Caz trompetçisi oldu. Sonra Nicolas Slonimsky,Walter Piston, Roger Sessiions (Racır Sessinş)la çalıştı, eğitimini sürdürdü. İspanya iç savaşı başlayınca, 1937'de İspanya'ya gitti. Cumhuriyetçilerin safında yer alarak 1939'akadar İspanya'da kaldı. Dönüşünde, ABD'de "mac carthy"ciliğin etkisiyle solculara zorluk çıkarıldığı, kendisinin de sorgulanarak sürekli gözetim altında tutulacağını anlayınca ABD'de yaşamaktan vazgeçip Meksika'ya gitti, Meksiko'ya yerleşti. Bütün küğsel tasarımlarını Meksiko'da yalnızlık, bir anlamda gizlilik/bilinmezlik içinde gerçekleşti. Yazdığı, amaçladığı küğ, gerek girdisel/kontrapuntal, gerekse tartımsal/ritmik yönden öylesine karmaşık, çoğu kez olanak dışı gibi görünen bir hızı gerektiriyordu ki, bu küğün çalgılarca seslendirilmesi düşünülemezdi çok yerde. Bu nedenle Nancarow ayrımlılık gösteren bu tür yapıtlarını "piyanola"da denilen "mekanik piyano" için hazırladı. 1980'den sonra, Çağdaş Küğ Şenlikleri'nde adından söz edilir, yapıtlarından örnekler sunulur olmakla, tanınması, değerinin saptanması gerçekleşmiş oldu. Conlon Nancarow.(Kanlon Nankarov)dan sunacağımız ilk yapıt, erken döneminde 1935 yılında piyano için yazmış olduğu "Prelude" olacak. Piyanoyu Alan Feinberg çalıyor.

MÜZİK : Nancarow – Prelude (1'18")

Sunacağımız ikinci yapıt Nancarow'un 1945 yılında yaylılar dörtlüsü için yazmış olduğu Yaylılar Dördülü, Arditti dörtlüsü seslendiriyor;

MÜZİK :Nancarow-Dördül N.1 (10'55")

Sırada Nancarow'un piyanola-mekanik piyano için yazdığı pek çok çalışma/etüd'den örnekler var. 3 cilt çalışmadan 1., 4. cilt çalışmadan 9. ve 17., 5. Cilt çalışmadan 42, 45a, b, c, 48. çalışmanın a,b ve c biçimleri, 49. çalışmanın yine a, b, c biçimlerini sunacağız. Bu, çalışmaların hepsi Nancarow'un piyanolasında seslendirilmiş olup, son 3 çalışma olan 5. ciltten 49 a, b, c başlıklı çalışmalar, Nancarow"un "Piyanola ve Orkestra için" yazmış olduğu "Konçerto"dan özetlenmiştir.

MÜZİK : Nancarow - Çalışmalar (2'30" – 4'20" – 1'28" – 51'05" – 59'23")

Çağlar ve Müzik - 84

Bölüm 84 / Orijinal Yayın Tarihi: 3 Eylül 2000

Sayın Dinleyiciler, bugünkü izlencemizde ABD'nde küğsel özgürlük, bağımsızlık tutkunu iki bağdardan söz edeceğiz. Bunlar: 1912-1992 tarihleri arasında yaşamış olan John Cage ile 1926-1987 tarihleri arasında yaşamış olan Morton Feldman olacak.
John Cage Los Angeles'de doğdu. İlk küğ eğitimini memleketinde aldı, sonra Paris'e giderek piyano eğitimini ilerletmeye yöneldi. ABD'e dönünce Arnold Schönberg, Edgar Varése, Henry Cowell gibi öncü, ilerici bağdarların yanında çalıştı. Kendisi de yenilik arayışındaydı. Bunu ilkin yalnız vurma çalgılar için kırın/dans-bale küğü olarak yazdığı bir yapıtında gerçekleştirdi. Hazırlanmış piyano deyimi onundur, ilk uygulayıcısıdır. Piyanodan değişik tınılar elde etmek uğruna, piyanonun telleri arasına veya üzerine değişik nesneler sokarak, oturtarak alışılmışın dışında bir piyano çalışı gözetti. Bundan başka küğü kalıplardan kurtarmak uğruna, her çalınışta değişik bir sonuç alınabilecek yönde "Açık Biçim/Dekgeliş-tesadüf Küğü"nün kesin uygulayıcısı oldu. Grafik notalama yöntemini uyguladı. Duyulabilen her türlü sesin, bütün gürültülerin bile sessizlik gibi küğün bir ögesi olabileceğini savundu. Savunularını iki kitapta açıkladı. Küğe getirdiği yenilikler nedeniyle Gugenheim Vakfı ile Ulusal Sanat Akademisince ödüllendirildi. İlerici çalışmalarıyla tanınan birçok öğrenci yetiştirdi.
Çağdaş Alman küğünde Karlheinz Stockhausen üzerine konuşurken söylemiş olduğumuz sözleri, Cage için de sakıncasız bir kez daha yineleyebiliriz: "Küğü bilinen kalıpları içinde hep duygusal yönden algılamak alışkanlığından sıyrılamayacak durumdaysanız, bu küğ size "saçma","sıkıcı" ya da "gereksiz" gelebilir.
Ya da bir gerçek olarak şunu belirtebiliriz: İlerici, öncü, çığır açıcı bağdarların büyük bölümünde olduğunca, küğün dilini, yapısını değiştirmeyi amaç edinmiş bu tür bağdarlar küğ tarihi açısından önemleriyle ters orantılı olarak dinleyicisi kıt bağdarlardır.
Cage'in küğüne örnek olarak ilkin, 1940 yılında Syvilla Fort'un kırınması/dans etmesi için "hazırlanmış Piyano"ya göre yazmış olduğu "Bacchanale"ı sunuyoruz. Piyanoyu Alan Feinberg çalıyor.

KÜĞ: Cage – Bacchanale (8'55")

Cage'in 1950 yılında yaylı dörtlüsü için yazmış olduğu "Dört Bölümlü Dördül"ü La Salle dörtlüsünün seslendirmesiyle sunuyoruz.

KÜĞ: Cage – Dördül (21'.20")

Cage'den sunacağımız son yapıt 1961 yılında orkestra için yazmış olduğu "Atlas eclipticalis" olacak. Şikago Senfoni Orkestrasını James Levine (Ceyms Livayn) yönetiyor.

KÜĞ: Cage – Atlas eclipticalis (14'19")

Morton Feldman 1926'da New York'da doğdu Stefan Wolpe ve Wallingford Riegger'dan ders aldı. 1950 yılı ve sonrasında Cage'le ortak çalışmalar yaptı. New York'lu ressamlarla olan dostluğu sonucu geleneksel notalamayı grafik yazıma dönüştürdü. 1987'de Buffalo'da öldü. Feldman'dan sunacağımız ilk yapıt 1976 yılında, obua, trompet, piyano, keman, çello ve kontrbas için yazmış olduğu "Routine Investigations/ Alışılmış Araştırmalar". Ensemble Recherche/ Araştırma Topluluğu seslendiriyor.

KÜĞ: Feldman – Routine Investigations (7'25")

Feldman'dan sunacağımız son örnek yine Ensemble Recherche (Ansamble Röşerş)in seslendirdiği 1970 yılında yazılmış "The Viola in my life I / Yaşamımdaki Viyola" olacak. Yapıt yalkın/solo viyola, flüt, vurma çalgılar, piyano, keman ve çello için yazılmıştır.

KÜĞ: Feldman – The viola in my life I (11'47")